Τι κοινό έχουν οι εκπρόσωποι της γενιάς Χ, της γενιάς Ζ και οι Millennials; Είναι όλοι τους πιο «εκτεθειμένοι» στον καρκίνο του εντέρου. Η Δρ. Μαρία Γαζούλη, Καθηγήτρια Βιολογίας – Γενετικής – Νανοϊατρικής, μιλά για τα πιθανά αίτια και τους νεότερους τρόπους έγκαιρης διάγνωσης.

Κανείς δεν σκέφτεται τον καρκίνο του παχέος εντέρου στα 30, τα 40 ή ακόμη και τα 50 του, σωστά; Κι όμως, τα περιστατικά του καρκίνου του εντέρου αφορούν, τα τελευταία χρόνια, σε όλο και νεότερους ανθρώπους, από τους εκπροσώπους της γενιάς Χ, που έχουν γεννηθεί μεταξύ του 1965 και του 1980 έως -τους πολύ νεότερους- εκπροσώπους της γενιάς Ζ, που γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 2012. Αυτός είναι ο λόγος που χειρουργοί της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Yale από το τμήμα Χειρουργικής του Ορθού και του Πρωκτού, προτρέπουν ανθρώπους κάτω των 45 ετών -ακόμη και φοιτητές- να απευθυνθούν στον γιατρό τους για τυχόν ύποπτα συμπτώματα όπως δυσκοιλιότητα, παρουσία αίματος στα κόπρανα ή αιμορραγία ή ξαφνικές αλλαγές στη λειτουργία του εντέρου.

Όλο και πιο χαμηλά η ηλικία της διάγνωσης με παχέος εντέρου

Στις αρχές του 2023, η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου επισήμανε ότι το 2019 το 20% των διαγνώσεων καρκίνου του παχέος εντέρου αφορούσε σε ασθενείς κάτω των 55 ετών, που είναι περίπου διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με το 1995, ενώ τα ποσοστά εκδήλωσης της νόσου σε ανθρώπους κάτω των 50 ετών αυξάνονται κατά περίπου 3% ετησίως. Σύμφωνα με την πρόβλεψη των ειδικών της Εταιρείας, το 2023 στις ΗΠΑ 19.550 διαγνώσεις και 3.750 θάνατοι από καρκίνο του παχέος εντέρου θα αφορούν σε ανθρώπους νεότερους από 50 ετών. Εναρμονιζόμενοι με αυτά τα στοιχεία, δύο αμερικανικοί φορείς πρόληψης και έκδοσης σχετικών οδηγιών, ο U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF) και ο U.S. Multisociety Task Force on Colorectal Cancer, σύστησαν το 2021 τη μετακίνηση του ορίου της πρώτης προληπτικής κολονοσκόπησης στα 45, 5 χρόνια νωρίτερα συγκριτικά με τις προηγούμενες συστάσεις και ο έλεγχος να συνεχίζεται περιοδικά μέχρι την ηλικία των 75 ετών.

Σε τι μπορεί να οφείλεται η εμφάνιση καρκίνου σε νεότερες ηλικίες;

Τα αίτια αυτής της αλλαγής απασχολούν τους ειδικούς σε όλον τον κόσμο αλλά κανείς μέχρι τώρα δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, η διατροφή που είναι φτωχή σε φυτικές ίνες και πλούσια σε λιπαρά, η μεγάλη κατανάλωση αλλαντικών, το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό, παθήσεις όπως η νόσος του Chron ή το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, όλα μπορεί να συνδέονται με κάποιον τρόπο.

Για να πάρουμε έγκυρες απαντήσεις και να κατανοήσουμε καλύτερα το πρόβλημα απευθυνθήκαμε στην Δρ. Μαρία Γαζούλη, Καθηγήτρια Βιολογίας – Γενετικής – Νανοϊατρικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ και επιστημονική υπεύθυνη του νεοσύστατου Συλλόγου για τον Καρκίνο του Παχέος Εντέρου.

«Οι καρκίνοι πρώιμης έναρξης αντιπροσωπεύουν πλέον περίπου το 10% όλων των νέων διαγνώσεων για καρκίνο. Υπολογίζεται ότι 1 στους 10 καρκίνους του παχέος εντέρου και 1 στους 4 καρκίνους του ορθού θα διαγνωστούν σε ενήλικες κάτω των 50 ετών. Αυτή η αύξηση είναι εντυπωσιακή και υπάρχει επείγουσα ανάγκη να κατανοήσουμε τι οδηγεί αυτή την επιδημιολογική αλλαγή», σχολιάζει η Δρ. Γαζούλη. Όσο για τα πιθανά αίτια, η καθηγήτρια συμφωνεί ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η ανάπτυξη του ορθοκολικού καρκίνου (CRC) σχετίζεται με τη διατροφή και τον τρόπο ζωής. «Μελέτες έχουν δείξει στοιχεία ότι το κόκκινο και το επεξεργασμένο κρέας όπως και το αλκοόλ αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης CRC. Η υψηλότερη πρόσληψη ζαχαρούχων ροφημάτων στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο πρώιμης έναρξης CRC στις γυναίκες. Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και δημητριακών σε όσο το δυνατόν πιο πλήρη μορφή φαίνεται να έχουν προστατευτικό ρόλο, όπως και η αυξημένη φυσική δραστηριότητα, ενώ η καθιστική ζωή σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο EO-CRC».

Ο ρόλος του μικροβιώματος του εντέρου στον ορθοκολικό καρκίνο

Συνεχίζοντας τη συζήτηση με τη Δρ. Μαρία Γαζούλη, ένας ενδιαφέροντας πιθανός συσχετισμός «πέφτει» στο τραπέζι. «Υπάρχουν επίσης αναδυόμενα δεδομένα που συνδέουν το μικροβίωμα του εντέρου με την ανάπτυξη του ορθοκολικού καρκίνου. Τα μικρόβια του εντέρου αλληλεπιδρούν με το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή και μπορούν να επηρεάσουν την αντικαρκινική ανοσοαπόκριση. Οι ασθενείς με ορθοκολικό έχουν μειωμένη βακτηριακή ποικιλομορφία, σε σύγκριση με υγιή άτομα. Επιπρόσθετα, διαφορές που σχετίζονται με την ηλικία στη μικροβιακή σύνθεση του εντέρου και τη δυσβίωση, έχουν αναφερθεί μεταξύ των ασθενών με ορθοκολικό καρκίνο, μια παρατήρηση τόσο σε ασθενείς με πρώιμη έναρξη νόσου όσο και σε ασθενείς με νόσο μεταγενέστερης έναρξης, αλλά απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να επιβεβαιωθούν αυτές οι διαφορές. Η διατροφή επηρεάζει τη σύνθεση του μικροβιώματος του εντέρου και μια δυτικού τύπου δίαιτα και η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσουν σε δυσβίωση του εντέρου και χρόνια εντερική φλεγμονή, η οποία μπορεί να προάγει την ογκογένεση του παχέος εντέρου».

Κολονοσκόπηση και οι νέες διαγνωστικές εξετάσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου

Στη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης εστίασε η Δρ. Γαζούλη. «Τα περισσότερα περιστατικά ορθοκολικού καρκίνου αναπτύσσονται μέσω της αλληλουχίας αδενώματος-καρκινώματος. Αυτό σημαίνει ότι μας δίνουν ευκαιρίες πρόληψης του καρκίνου αφαιρώντας τις πρόδρομες βλάβες τουστα πρώτα, ιάσιμα στάδια της νόσου».

Αυτή τη στιγμή η κολονοσκόπηση παραμένει η πιο σημαντική διαγνωστική εξέταση. Πέρα από τις νέες οδηγίες από τις ΗΠΑ για την πρώτη κολονοσκόπηση στην ηλικία των 45 ετών, υπάρχουν κατηγορίες πληθυσμού που θα πρέπει να πάνε νωρίτερα στον γαστρεντερολόγο τους. «Οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό συνιστάται να αρχίσουν να υποβάλλονται σε προληπτική κολονοσκόπηση στην ηλικία των 40 ετών ή σε ηλικία 10 ετών μικρότερη από την ηλικία του μέλους της οικογένειας με την πιο πρώιμη διάγνωση. Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες αποτελεσματικές εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχο, συμπεριλαμβανομένης της εξέτασης κοπράνων -όπως η ανοσοχημική εξέταση κοπράνων και η εξέταση DNA πολλαπλών στόχων -, η κολονοσκόπηση ή η σιγμοειδοσκόπηση και η κολονογραφία CT».

Η Δρ. Γαζούλη συνεχίζει με τις νεότερες προληπτικές εξετάσεις, αναφερόμενη στα selftest τα οποία είναι η μέθοδος που προκρίνεται, σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργείου Υγείας, για τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού. «Ο έλεγχος κρυφού αίματος στα κόπρανα έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ανοσοχημικό έλεγχο κοπράνων (FIT), ο οποίος έχει υψηλότερη ευαισθησία. Η τεχνική δειγματοληψίας FIT είναι ευκολότερη, καθώς πολλές δοκιμές απαιτούν ένα μόνο δείγμα κοπράνων, η εξέταση έχει υψηλότερο ποσοστό προσκόλλησης και δεν απαιτούνται διατροφικές τροποποιήσεις ή περιορισμοί φαρμάκων. Αναπτύσσονται επίσης νέα εργαλεία προσυμπτωματικού ελέγχου, όπως δοκιμές προσυμπτωματικού ελέγχου με βάση το αίμα. Αν και η κολονοσκόπηση παραμένει ο χρυσός κανόνας, το μάντρα είναι ότι οποιοσδήποτε έλεγχος είναι καλύτερος από το μηδενικό έλεγχο».