Όλοι μοιραζόμαστε την ίδια ανθρώπινη ανάγκη για αποδοχή, κατανόηση και αγάπη. Σε αυτή την αυτονόητη διαπίστωση, καταλήξαμε συζητώντας με την ηθοποιό Αρτέμιδα Γρύμπλα, που μετέφρασε (μαζί με την Λίλα Μπακλέση) το πολυβραβευμένο έργο «Δάφνη» της Ραφαέλα Μάρκους. Η εμπειρία της σύνδεσης με το κείμενο, το μοίρασμα της ίδιας ανάσας, η ομάδα, η εποχή και η ελληνική πραγματικότητα είναι μερικά από τα θέματα που συζητήσαμε. Ενώ στο μυαλό μου κυριαρχεί η σκέψη ότι ο άνθρωπος που αντιστέκεται θα είναι πάντα συνώνυμος με το νερό.

Πώς νιώσατε, όταν ολοκληρώθηκε η πρώτη ανάγνωση της «Δάφνης»; Πόσα πράγματα θίγονται μέσα σε αυτό το κείμενο, όταν παράλληλα ζούμε σε μια εποχή, που χωράει τα πάντα: από τη φροντίδα των πληγών μέχρι την αναβίωση του.. Μεσαίωνα.

Μέρος της δικής μου δουλειάς είναι η ανάγνωση και η έρευνα γύρω από τις νέες γραφές. Έπεσα, λοιπόν, πάνω σε αυτό το κείμενο της Ραφαέλα Μάρκους, που γράφτηκε το 2022 και βραβεύτηκε κατευθείαν στο Εδιμβούργο που παρουσιάστηκε και μετά στο Soho Theatre, στο Λονδίνο. Μού τράβηξε πάρα πολύ το ενδιαφέρον, πέρα από τη θεματολογία του, το πόσο ωραία και με πόση μαεστρία έχει γραφτεί αυτή η ιστορία. Η συγκεκριμένη ιστορία είναι μια μεταγραφή του μύθου της Δάφνης και του Απόλλωνα. Δηλαδή, η συγγραφέας παίρνει ως αφορμή την διέξοδο, που βρίσκει η κεντρική ηρωίδα στη μεταμόρφωση μέσα στον μύθο και την μεταφέρει στη σύγχρονη πραγματικότητα. Ένα απόλυτα σύγχρονο κορίτσι, το οποίο τα ζει στην καρδιά του Λονδίνου όλα αυτά, φεύγει από την πραγματικότητα, όταν δεν αντέχει την πραγματικότητα κι όσα της συμβαίνουν.

Η ιστορία είναι γύρω από μια κακοποίηση, μια σχέση που γίνεται κακοποιητική αλλά, η ηρωίδα δεν βάλλεται μόνο τη στιγμή της επίθεσης, αλλά με πολλούς διαφορετικούς τρόπους στην καθημερινότητα και στην κατά τ’ άλλα φαινομενικά ειρηνική ζωή της. Αυτό που σίγουρα με εντυπωσίασε είναι ότι έχει μια πολύ μεγάλη αμεσότητα στον λόγο, την οποία προσπαθήσαμε να αποδώσουμε με την Λίλα (Μπακλέση) κάνοντας τη μετάφραση. Ενώ περιέχει και πάρα πολλά χιουμοριστικά κομμάτια. Χωρίς φυσικά να ευτελίζονται τα γεγονότα. Αλλά με το βρετανικό χιούμορ, η Μάρκους υπογραμμίζει κάποιες κωμικοτραγικές καταστάσεις τόσο σύγχρονα, όσο θα το κάναμε μιλώντας σε μια φίλη μας και λέγοντάς της κάτι, το οποίο μας πλήγωσε, αλλά είμαστε πια εκπαιδευμένοι να προχωράμε. Το ίδιο ακριβώς κάνει και η Δάφνη. Οπότε το ένα κομμάτι, για μένα, είναι ο τρόπος γραφής και φυσικά το δεύτερο κομμάτι είναι το θέμα. Είναι μια ιστορία από την Bi Ορατότητα και την αντιμετώπιση κακοποιητικών συμπεριφορών. Αυτές οι συμπεριφορές προκύπτουν φυσικά εξαιτίας της σεξουαλικότητας και της μη αποδοχής της. Αλλά είναι και εντελώς έμφυλες. Είναι πολύ σημαντικό το ότι είναι γυναίκα η Δάφνη.

Έχετε απόλυτο δίκιο. Υπήρχαν ενδοιασμοί αρχικά ως προς την αποδοχή (πάλι η ίδια λέξη) της «Δάφνης»; Το αθηναϊκό κοινό είναι ένα κοινό συνυφασμένο με την έννοια της ασφάλειας, ας πούμε;

Η αλήθεια είναι ότι ήταν η μεγάλη μας συζήτηση. Η παράσταση έκανε πρεμιέρα στην Πάτρα –δεν έχει παιχτεί μόνο στην Αθήνα- στο θέατρο Act, ενώ μετά παίξαμε στο θέατρο «Αυλαία» στη Θεσσαλονίκη. Κι έπειτα κατεβήκαμε στην Αθήνα. Σχεδόν την ίδια διαδρομή κάναμε και φέτος, που είναι η δεύτερη χρονιά της «Δάφνης». Είναι γεγονός ότι το κοινό που αγκάλιασε την παράσταση είναι νεανικό κοινό. Οπότε αυτό είναι κι ένα χαρακτηριστικό δείγμα και το ποιοι είναι έτοιμοι να ακούσουν ή ποιοι ζητούν τέτοιες ιστορίες. Παρόλα αυτά, αλίμονο αν μιλάμε μόνο για ό,τι μπορούμε να ακούσουμε. Για να εκφραστώ όμως πάρα πολύ ειλικρινά, δεν πιστεύω ότι το ελληνικό κοινό είναι έτοιμο να αγγίξει κάποια θέματα. Εντούτοις, μερικά πράγματα συμβαίνουν κι όταν δεν είμαστε έτοιμοι. Και αυτά είναι που μας σπρώχνουν ένα βήμα μπροστά. Το να ανοίξει κάποιος ένα παράθυρο σε έναν κόσμο, που εμείς έχουμε αποφασίσει ότι δεν υπάρχει, είναι σωτήριο για τον κόσμο αυτόν που όντως υπάρχει, αλλά και για εμάς -εν τέλει- αν είμαστε διατεθειμένοι να κοιτάξουμε.

Με την Λίλα (Μπακλέση) και τον Κωνσταντίνο (Μπιμπή) έχουμε δουλέψει κι άλλες φορές. Και είναι πολύ σύνηθες για εμάς οι παραστάσεις που φτιάχνουμε να ταξιδεύουν ανά την Ελλάδα, ευχόμενοι να ταξιδεύουν κι εκτός Ελλάδας. Οι «Κάτω απ’ τα αστέρια» έπαιξαν σχεδόν παντού στη χώρα, καλοκαίρι και χειμώνα. Αλλά και Ολλανδία και Αγγλία. Ήταν μια παράσταση που ταξίδεψε και θέλαμε να μπορέσουμε να φτιάξουμε μια ακόμη παράσταση, που θα είχε μια αντίστοιχη πορεία. Όχι με την έννοια της επιτυχίας, αλλά με την κυριολεκτική έννοια του ταξιδιού. Είναι μια παράσταση που τη φοβηθήκαμε γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο που συζητάμε. Όμως, πήραμε το ρίσκο να την παρουσιάσουμε.

Και βέβαια «εντάξει» σε πόλεις, που γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένα νεανικό κοινό, που ίσως την αγκάλιαζε. Δεν πιστεύω όμως ότι είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε, αλλά είναι η ώρα να συζητήσουμε. Η ελληνική κοινωνία προχωράει με πάρα πολύ αργά βήματα. Ο κόσμος προχωράει με πολύ αργά βήματα. Και βλέπουμε γύρω μας ότι σε κάθε ευκαιρία κάνει και βήματα πίσω. Σκέφτομαι γύρω από αυτό που λέμε, που αναρωτιόμαστε δηλαδή είναι η ώρα, δεν είναι. Εν τω μεταξύ, μιλάμε για να πούμε τι δηλαδή; Ότι υπάρχουν άνθρωποι που υποφέρουν εξαιτίας της σεξουαλικότητάς τους; Αλίμονο! Πάντα είναι η ώρα να μιλάμε για αγάπη και αποδοχή. Δεν υπάρχει κατάλληλη ώρα. Και το σκέφτομαι τώρα ενώ το συζητάμε και έχει βάση αυτό που συζητάμε, είναι όμως ταυτόχρονα και εξωφρενικό.

Και η διαρκής επιθυμία για το αυτονόητο: για έναν κόσμο ασφάλειας και ελευθερίας. Τι έχετε αποκομίσει όλα αυτά τα χρόνια ως μέλος πάντα μιας πολύ δυνατής ομάδας;

Είναι πολύ όμορφο να δουλεύεις μέσα σε ένα ομαδικό πλαίσιο γιατί δημιουργείται ένα ασφαλές περιβάλλον, μέσα στο οποίο μπορείς να δουλεύεις και να προχωράς. Αυτή η δουλειά έχει τεράστια έκθεση και τεράστια έκθεση επί της διαδικασίας. Κρίνεσαι, όχι μόνο από το αποτέλεσμα, αλλά και μέχρι να βρεθείς σε μια αίθουσα πρόβας. Οπότε, όταν νιώθεις ασφάλεια και ότι ξεκινάς από δύο βήματα παρακάτω, είναι πολύ δημιουργικό. Από την άλλη, φυσικά μου αρέσει να δουλεύω και με ανθρώπους, με τους οποίους δεν έχω ξαναδουλέψει. Γιατί το βλέπω πάντα ως μια ευκαιρία να αλληλεπιδρώ, να παίρνω και να μαθαίνω πράγματα: πώς δουλεύουν οι άλλοι και πώς μπορώ εγώ να εξελίσσομαι. Με τον Κωνσταντίνο (Μπιμπή) γνωριζόμαστε πάρα πολλά χρόνια. Ήμασταν συμφοιτητές στο Θέατρο Τέχνης κι έχουμε μεγαλώσει κάπως δίπλα- δίπλα Το ίδιο και με την Λίλα, κι ας γνωριστήκαμε λίγο αργότερα. Έτσι, όταν μας ευνοούν οι συνθήκες να συνυπάρχουμε, είναι πάντα μια ευτυχής συγκυρία. Γιατί σημαίνει ότι μιλάμε μια κοινή γλώσσα, υπάρχουν κοινές αναφορές κι αισθητική και πάντα υπάρχει η απόλυτη βεβαιότητα ότι οι προθέσεις είναι καλές.

Είστε πολύ τυχεροί. Τον τελευταίο καιρό, συμβαίνουν σημαντικά πράγματα σε κοινωνικό επίπεδο, σε μια βάση πρωτόγνωρης ενότητας, ορίζοντα και επιμονής. Και γνωρίζοντας πλέον ότι η πραγματική δικαιοσύνη κατακτιέται. Είστε αισιόδοξη;

Σίγουρα είναι πολύ συγκινητικό πόσο μαζικά ανταποκρίθηκε ο κόσμος σε όλο αυτό που συμβαίνει. Δεν ξέρω αν είμαι αισιόδοξη. Μας είχε συνθλίψει η πραγματικότητα τόσο πολύ. Και ναι, τόσο μαζικά έχει να συμβεί πάρα πολλά χρόνια και μακάρι να έχει αποτέλεσμα και να αποδοθεί δικαιοσύνη, να αποδοθούν οι ευθύνες. Παρόλα αυτά, έχουμε δει τα τελευταία χρόνια τόσες πολλές κινητοποιήσεις, μετά από τις οποίες δε συνέβη τίποτα. Αυτό το θράσος, για να το θέσω έτσι, έμενα με σοκάρει. Η έπαρση του «δεν ακούω τίποτα από τον κόσμο που είναι στους δρόμους». «Συνεχίζω την ίδια δισκέτα που ικανοποιεί το βόλεμά μου». Μακάρι όμως όλο αυτό να φέρει τεράστια αλλαγή. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι είμαι αισιόδοξη. Δυστυχώς.

Είναι πολλά και τα περιστατικά που επιβεβαιώνουν την αιματηρή φράση «Δεν έχω οξυγόνο». Ένα από αυτά είναι το απαράδεκτο σχόλιο του βουλευτή Δημήτρη Κυριαζίδη στη Ζωή Κωνσταντοπούλου. Κάθε μέρα, η κατακλείδα γράφει «ανελευθερία», «ρατσισμός», «έλλειψη ενσυναίσθησης». Κι άλλα κι άλλα.

Αυτό το περιστατικό ακουμπά πάρα πολύ στο θράσος, που λέγαμε πριν. Φανταστείτε πόσες άλλες φορές έχει ειπωθεί κάτι παρόμοιο, όχι στον δημόσιο λόγο, αλλά σε μια ιδιωτική ή ντεμί ιδιωτική συνθήκη. Σε οικογενειακά τραπέζια, ας πούμε. Πόσο υποτιμητικά τίθεται το γεγονός ότι μια γυναίκα έχει, π.χ, επιλέξει να μην κάνει παιδί –με όποια ιστορία κουβαλάει. Νομίζω ότι κοινωνικά είμαστε σε ένα πολύ μεγάλο μεταίχμιο. Σαν να πολεμάει το παλιό με το νέο, ασταμάτητα. Υπάρχουν άνθρωποι με πλήρη συνείδηση και άνθρωποι που επιλέγουν να λειτουργούν λες και βρισκόμαστε σε ασπρόμαυρη ταινία. Δεν ξέρω πώς μπορούμε να αντιδράσουμε σε αυτό. Νομίζω ότι θέλει απλώς επιμονή. Θέλει να μην σταματάμε. Και κάποια στιγμή θα παρέλθει. Το τρομακτικό είναι ότι βλέπουμε ότι πάμε βήματα πίσω. Το ότι η κουβέντα όμως ειπώθηκε δημόσια στη Βουλή έδωσε την ευκαιρία για μαζική αντίδραση. Έγινε πολύ ξεκάθαρο ότι κάτι τέτοιο είναι κατακριτέο. Ότι αυτά δεν μπορούμε να τα πούμε πια. Έχει παρέλθει αυτή η εποχή και οι άνθρωποι που την κρατάνε με νύχια και με δόντια, θα πρέπει να αντιληφθούν το τέλος της.

Ναι, αυτή η άνυδρη εποχή των «προσεκτικών» και των «σοβαρών». Πόσα από τα όνειρά σας έχουν γίνει πραγματικότητα;

Είναι πολύ μεγάλη επιτυχία το ότι, μετά από ένα αρκετά μεγάλο διάστημα, είμαι ενεργή σε αυτή τη δουλειά. Γιατί δεν είναι καθόλου δεδομένο αυτό. Δε νιώθω όμως ότι έχω κάνει πραγματικότητα μεγάλο μέρος από τα όνειρά μου. Έχω ακόμα πάρα πολλά. Η δουλειά στο θέατρο είναι φυσικά μια ασταμάτητη πάλη, θέλει πολύ κουράγιο κι αντοχή. Γιατί αυτή η δουλειά πάει αγκαλιά με την απόρριψη. Και είναι συνεχόμενη και ασταμάτητη. Και με μια τεράστια ανασφάλεια. Σε θεωρητικό επίπεδο, έχω κάνει πολλή υπομονή. Πρακτικά όμως με έχει στηρίξει πάρα πολύ η οικογένειά μου, πρακτικά, αλλά και συναισθηματικά. Δεν είναι και το καλύτερο να έρθει κάποιος και να πει «α, θα κάνω θέατρο ή θα γράφω, θα παίζω, θα σκηνοθετώ». Και βέβαια οι φίλοι μου και συνεργάτες που στηρίζουμε όλα αυτά τα χρόνια ο ένας τον άλλον. Δουλεύοντας μαζί ή πλάι- πλάι.

Μετά τι «Δάφνη» τι;

Οι παραστάσεις της «Δάφνης» τελειώνουν 18/3. Στις 14/3, έχει πρεμιέρα «Το Γλυκό κι άλλες ιστορίες δίπλα στη θάλασσα» στο θέατρο Act στην Πάτρα. Το κείμενο είναι βασισμένο σε διηγήματα του Τηλέμαχου Τσαρδάκα. Έχω κάνει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία. Είναι η δεύτερη φορά που δουλεύουμε μαζί με τον Τηλέμαχο, μετά την παραστάση «Οι κάτω απ’ τ’ αστέρια». Είναι τέσσερεις ιστοριες που διαδραματίζονται χειμώνα σε κάποιο νησί, γεματες αλμύρα απ’ την χειμερινή αγριάδα του αιγαίου και αγωνία για να νικηθεί η μοναξιά.

Από 21/3, θα είμαι στην περφόρμανς «Πεπερασμένος χρόνος», στο «Τζάμια και κρύσταλλα», στο Μεταξουργείο. Πρόκειται για μια μουσική περφόρμανς, στην οποία συνομιλεί ο τζαζ αυτοσχεδιασμός με την ποίηση. Είναι ένα πεδίο, το οποίο έχω καιρό να εξερευνήσω. Σε αυτό, συνεργάζομαι με τον Δημήτρη Βεντουράκη και τον Σωκράτη Τσεντόγλου. Είναι πρότζεκτ αυτών των δύο μουσικών, οι οποίοι με κάλεσαν να είμαι μαζί τους στη σκηνή.

Χαίρομαι πολύ!
Να είστε καλά.

*Πληροφορίες

Δάφνη της Ραφαέλλα Μάρκους
Μετάφραση & Ερμηνεία: Άρτεμις Γρύμπλα & Λίλα Μπακλέση
Σκηνοθεσία: Άρτεμις Γρύμπλα, Λίλα Μπακλέση, Κωνσταντίνος Μπιμπής
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Παπαδοπούλου
Μουσική: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου
Επιμέλεια κίνησης: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου
Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθετών: Εύα Διαμαντή
Φωτογραφίες: Σοφοκλής Μπιμπής & Ελίνα Χριστίνα Σπηλιωτοπούλου
Trailer: Σοφοκλής Μπιμπής
Παραγωγή: Floating Orchard Theatre Company & Θέατρο Αυλαία Θεσσαλονίκη

Θέατρο ΕΛΕΡ –Ελένη Ερήμου
Φρυνίχου 10, Πλάκα