Από τη μείωση της ντοπαμίνης μέχρι τα συμπτώματα στέρησης, η απεξάρτηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι μια μεγάλη πρόκληση. Είναι όμως απαραίτητη για την ψυχική μας υγεία και την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου.
Καθώς οι ειδικοί προειδοποιούν για τα εθιστικά χαρακτηριστικά των κοινωνικών δικτύων, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν τρόπους για να απελευθερωθούν – γεγονός που αποδεικνύεται από την αύξηση κατά 60% των αναζητήσεων στο Google για την «αποτοξίνωση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» τους τελευταίους μήνες.
Ο μέσος Αμερικανός ενήλικας περνάει πάνω από δύο ώρες ημερησίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι έφηβοι σπαταλούν τέσσερις ώρες σε πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram. Μπορεί να κάνει πραγματικά τη διαφορά η απομάκρυνσή μας από την οθόνη; Οι ερευνητές λένε πως ναι, και τα οφέλη για τον εγκέφαλο και τη γενική ευεξία μας μπορεί να μας εκπλήξουν.
Επιπτώσεις των social media στον εγκέφαλο
Παρόλο που οι πλείστοι αναγνωρίζουμε την εξάρτηση από το κινητό μας, δυσκολευόμαστε να βρούμε τη δύναμη της θέλησης για να μειώσουμε τη δραστηριότητά μας. Ο λόγος; Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αγγίζουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου μας.
Η Anna Lembke, ειδική στην επιστήμη του εθισμού και συγγραφέας του βιβλίου Dopamine Nation: Finding Balance in the Age of Indulgence, εξηγεί ότι οι άνθρωποι μπορούν να εθιστούν στα ψηφιακά μέσα όπως ακριβώς στα ναρκωτικά. Κάθε like, σχόλιο ή χαριτωμένο βίντεο με γάτες πυροδοτεί ένα κύμα ντοπαμίνης, της χημικής ουσίας «ευεξίας» του εγκεφάλου.
Ωστόσο, ο εγκέφαλός μας είναι σχεδιασμένος να διατηρεί μια συνολική ισορροπία ντοπαμίνης – και όχι να δέχεται αυτό που η Lembke περιγράφει, μιλώντας στο National Geographic, ως τρικυμία. Η ατελείωτη «ροή» ντοπαμίνης διαταράσσει την ισορροπία της, οδηγώντας τον εγκέφαλο να παράγει λιγότερη για να αντισταθμίσει τη δόση. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε μια κατάσταση «ελλείμματος ντοπαμίνης», έτσι που να χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο για να ξαναβρούμε την αίσθηση του «φυσιολογικού».
Τι πρέπει να κάνουμε για να «αποσυνδεθούμε»
Για να βοηθήσουμε τον εγκέφαλο να ξαναβρεί τη φυσιολογική λειτουργία της ανταμοιβής, η Lembkle συνιστά την αποχή για όσο περισσότερο χρόνο μπορούμε – ιδανικά τουλάχιστον για τέσσερις εβδομάδες. Αλλά ακόμη και τα μικρά διαλείμματα έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά για τη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας. Είτε αποφασίσετε να σταματήσετε τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για μερικές εβδομάδες είτε να περιορίσετε την καθημερινή τους χρήση για κάποιο χρονικό διάστημα, πιθανότατα θα διαπιστώσετε ότι οι πρώτες ημέρες είναι οι πιο δύσκολες.
Το να βιώσετε «συμπτώματα στέρησης», είναι αναμενόμενο, λέει η Lembke, καθώς ο εγκέφαλος προσαρμόζεται στα χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης. Αλλά η υπομονή αυτών των δυσάρεστων συναισθημάτων επιτρέπει στα μονοπάτια ανταμοιβής του εγκεφάλου να επανεκκινήσουν και να σταματήσουν τη σφοδρή επιθυμία να ξαναπιάσουμε το κινητό στα χέρια μας. Τελικά, η επιθυμία θα μειωθεί, τα συμπτώματα θα σταματήσουν και θα είναι πιο εύκολο να βγάζουμε τη μέρα χωρίς συνεχή χτυπήματα ντοπαμίνης.
Πώς κάνοντας αποχή από τα social media
Δεν υπάρχει μία λύση για όλους, λέει στο National Geographic η Paige Coyne, η οποία μαζί με την Sarah Woodruff διενήργησαν μία μελέτη σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία της αποτοξίνωσης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο πλαίσιο της μελέτης, 31 νεαροί ενήλικες έκαναν αποχή δύο εβδομάδων. «Καθώς περνούσαν οι μέρες, οι άνθρωποι διαπίστωναν ότι η αποτοξίνωση ήταν πιο εύκολη από ό,τι περίμεναν», λέει ο Woodruff. «Μόλις έμπαιναν σε ένα ρυθμό, οι περισσότεροι το απολάμβαναν».
Στο τέλος της αποτοξίνωσης δύο εβδομάδων, όπου η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιορίστηκε στα 30 λεπτά την ημέρα, οι περισσότεροι συμμετέχοντες ανέφεραν σημαντικά οφέλη για την ψυχική τους υγεία, όπως μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή, μειωμένα επίπεδα άγχους και βελτιωμένο ύπνο».
Το να ξεπεράσετε την δύσκολη φάση μπορεί να είναι πιο εύκολο αν ενώσετε τις δυνάμεις σας με έναν ή περισσότερους φίλους. Δημιουργήστε ένα γκρουπ για να ανταλλάζετε μηνύματα για το πώς βιώνετε τη διακοπή της χρήσης των social media και να αλληλοστηρίζεστε. Ένα από τα οφέλη της αποχής είναι και η συνειδητοποίηση της γενικότερης σχέσης που έχουμε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μας βοηθάει δηλαδή να αποκτήσουμε μεγαλύτερη επίγνωση κατά πόσο ο τρόπος που τα χρησιμοποιούμε είναι επωφελής για μάς, αν προλαβαίνουμε να κάνουμε όλα όσα θέλουμε μέσα σε μια μέρα ή αν χάνουμε την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους γύρω μας εξαιτίας της χρήσης.
Μετά από μια περίοδο αποτοξίνωσης, είναι σημαντικό να δημιουργήσει κανείς υγιή όρια για να αποφύγει την επιστροφή στην υπερβολική χρήση. Η Lembke συστήνει τη δημιουργία φυσικών αλλά και διανοητικών εμποδίων ανάμεσα σε μας και τα κινητά μας. «Για παράδειγμα να μην κρατάμε το τηλέφωνο στην κρεβατοκάμαρα ή να απενεργοποιούμε τις ειδοποιήσεις που μας αποσπούν στη διάρκεια της ημέρας»
Η αντικατάσταση των γρήγορων χτυπημάτων ντοπαμίνης με λιγότερο στιγμιαία είδη ικανοποίησης μπορεί να βοηθήσει να διατηρηθούν οι οδοί ανταμοιβής του εγκεφάλου σε ισορροπία. Δραστηριότητες που απαιτούν προετοιμασία όπως το να παίζουμε ένα μουσικό όργανο ή να μαγειρεύουμε είναι υγιείς πηγές ντοπαμίνης, γιατί ο εγκέφαλός μας την απελευθερώνει με καθυστέρηση διατηρώντας έτσι τη συνολική ισορροπία»
Τέλος, οι ειδικοί συνιστούν τον προγραμματισμό περιόδων αποτοξίνωσης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για τη διατήρηση μιας ισορροπημένης χρήσης τους. «Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε εντελώς από αυτά», λέει η Woodruff, “αλλά το να κάνουμε ένα διάλειμμα πού και πού μπορεί να μας βοηθήσει να επαναφέρουμε και να κάνουμε έναν απολογισμό του πώς χρησιμοποιούμε αυτές τις πλατφόρμες και πώς μας κάνουν να αισθανόμαστε”.
Πηγή: Like
