Ανακάλυψα την Ειρήνη Γεωργή – στην προ-COVID εποχή – μέσω της δημοσιογραφικής πλατφόρμας The Press Project. Την ακολούθησα στα social media και από τότε μέχρι σήμερα, έχει από μένα μια σταθερή «καρδούλα» στα posts της. Μιλάει και γράφει απλά, αληθινά και εύστοχα για τις ανθρώπινες σχέσεις, τη φεμινιστική προσέγγιση στο dating, την κουλτούρα του βιασμού, την πατριαρχία. Αν μπορούσα, θα της έκανα 100 ερωτήσεις, αλλά περιορίστηκα στις παρακάτω δέκα και προέκυψε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Διαβάζω στο βιογραφικό σου ότι μετά από μια εικοσαετή καριέρα στη διαφήμιση/επικοινωνία, αποφάσισες να γίνεις dating coach και να το προσεγγίσεις φεμινιστικά. Τι ήταν αυτό που σε οδήγησε εκεί;

Είχα ξεκινήσει να γράφω ιστορίες dating στο Facebook από το 2011. Το 2016, έγραψα το πρώτο κείμενο για την κουλτούρα του βιασμού, και ακολούθησε ένα TEDx, συνεντεύξεις, αρθρογραφία, εκατοντάδες ιστορίες σεξουαλικής κακοποίησης και βίας στο ίνμποξ μου από γυναίκες, που ήθελαν να μοιραστούν τα δικά τους βιώματα και που με παρακαλούσαν να συνεχίσω να γράφω για το θέμα. Και το έκανα για αρκετά χρόνια, παράλληλα με την «πρωινή δουλειά». Αλλά αυτό έγινε το πάθος μου. Αυτό ήταν που με έκανε να θέλω να μιλήσω και να γράψω και πάντα σε συνάρτηση με το dating. Ο κύκλος μου στη διαφήμιση είχε κλείσει αρκετό καιρό πριν αποφασίσω να κάνω τη στροφή οριστικά.

Πώς βλέπουν οι άντρες και οι γυναίκες στην Ελλάδα τη φεμινιστική προσέγγιση στο dating;

Ανέφερα παραπάνω ότι από τότε που ξεκίνησα να μιλάω για την κουλτούρα του βιασμού, το πλαίσιο ήταν πάντα το dating, γιατί μέσα από τα δικά μου βιώματα, αλλά και των άπειρων ιστοριών άλλων γυναικών, ήταν οδυνηρά προφανές το πόσο συνυφασμένες είναι αυτές οι δύο έννοιες. Γιατί ο μύθος του άγνωστου «ανώμαλου» βιαστή στο σκοτεινό δρομάκι, είναι απλώς αυτό: μύθος. Οι βιαστές είναι άντρες που μας αρέσουν, που φλερτάρουμε, ερωτευόμαστε ή παντρευόμαστε. Ο κόσμος δεν συνειδητοποιεί πόσο σχετίζονται οι γνωριμίες, το φλερτ, το σεξ και οι ερωτικές σχέσεις με την πατριαρχία, με την απανθρωποίηση και αντικειμενοποίηση των γυναικών, τη βία, την εξουσία, αλλά και με τις απαιτήσεις της στερεοτυπικής αρρενωπότητας και του πώς μαθαίνουν οι άντρες να είναι άντρες. Ο κόσμος μαθαίνει για σεξ, αλλά δεν μαθαίνει για συναίνεση. Ενώ χωρίς συναίνεση, δεν είναι σεξ, αλλά έγκλημα. Βέβαια η ερώτηση ήταν πώς το βλέπουν στην Ελλάδα. Και η απάντηση είναι ότι ακόμα δεν το βλέπουν, γιατί εδώ η ιδέα του φεμινιστικού dating σχεδόν δεν υπάρχει ούτε στο εξωτερικό, παρά μόνο για γυναίκες, το οποίο βρίσκω ανώφελο. Αν δεν αλλάξει ο τρόπος που σκέφτονται οι άντρες, με ποιον θα κάνουν dating οι αφυπνισμένες γυναίκες; Οπότε μιλάμε για κάτι που ακόμα καλά-καλά δεν έχει ξεκινήσει. Με ξέρουν μόνο μια χούφτα άνθρωποι.

Είδα ένα βίντεο στο Instagram, όπου μια γυναίκα πρότεινε στις εταιρείες των date apps να εισάγουν ένα νέο feature με τίτλο «Τι έχει μείνει!», αναφερόμενη στους άντρες ηλικίας 35+. Τα date apps χρησιμοποιούνται πλέον αρκετά χρόνια. Πιστεύεις ότι έχουν φτάσει στην παρακμή τους; Και πώς έχουν επηρεάσει τις ανθρώπινες σχέσεις από την εμφάνισή τους μέχρι σήμερα;

Το βίντεο αυτό ήταν χιουμοριστικό, να το πούμε αυτό, γιατί φυσικά και δεν είναι έτσι τα πράγματα. Απλώς πολύς κόσμος αισθάνεται ότι είναι έτσι, γιατί υπάρχει το λεγόμενο “dating fatigue”. Αυτό αναφέρεται στην κούραση και την αίσθηση απόγνωσης, που δημιουργείται από απανωτά αποτυχημένα ραντεβού ή συνδέσεις που διακόπηκαν άδοξα μέσα από εφαρμογές dating και στην ιδέα ότι «δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω». (Βέβαια, άτομα και η Gen Z παραπονιέται για τις εφαρμογές, και απλώς δεν έχουν ιδέα πώς ήταν να είσαι σινγκλ στη δεκαετία του ’80 και να περιμένεις ένα Σαββατόβραδο σε μπαρ να σου σώσει τη ζωή). Η αλήθεια είναι ότι ενώ όλος ο κόσμος γκρινιάζει για τις εφαρμογές, όλος ο κόσμος τις χρησιμοποιεί, κι όχι απλώς δεν έχει έρθει η παρακμή, αλλά συνέχεια ξεφυτρώνουν καινούριες, πιο niche εφαρμογές, δηλαδή που απευθύνονται σε πιο εξειδικευμένο κοινό.

Στην Ελλάδα, δεν το βλέπουμε τόσο πολύ ακόμα, αλλά έτσι είναι, ο κλάδος διαρκώς εξελίσσεται και δεν έχουμε ιδέα τι θα γίνει με το ΑΙ. (Αναμένουμε με συγκρατημένη αισιοδοξία, αλλά και ελαφριά ανησυχία). Το γεγονός είναι ότι οι εφαρμογές προσφέρουν επιλογές. Είναι σαν να βρίσκεσαι κάθε βράδυ σε δέκα μπαρ, ενώ είσαι σπίτι με την πιτζάμα. Αυτό παλιά δεν υπήρχε. Έπρεπε να αδράξεις τη στιγμή. Αν ήσουν άντρας ειδικά, που σημαίνει ότι είχες το βάρος της προσέγγισης, δεν μπορούσες να αφήσεις μια ευκαιρία να πάει χαμένη. Έπρεπε να εκτεθείς, να ρισκάρεις το άβολο του πράγματος και την αμηχανία, και το πιο σημαντικό, την κατά πρόσωπο απόρριψη, στην οποία έχουμε ξεμάθει. Γιατί το να μεσολαβεί μια εφαρμογή, είναι λίγο σαν αερόσακος, σε προστατεύει και η απόρριψη δεν πονάει τόσο πολύ.

Οι εφαρμογές προσφέρουν επίσης την “intentional” προσέγγιση στις γνωριμίες. Δηλαδή το να υπάρχει πρόθεση και στόχος για γνωριμία, που οι άνθρωποι αποδεδειγμένα επιθυμούν και δεν μπορούσαν να το κάνουν παλιότερα με δική τους πρωτοβουλία. Κανείς δεν μπορούσε να αποφασίσει να βγει ραντεβού έτσι επειδή είχε τη διάθεση, βασιζόταν σε γνωριμίες από οικογένεια, κοινότητα και Εκκλησία.
Με λίγα λόγια, οι εφαρμογές είναι ένα πολύτιμο εργαλείο, αρκεί να μάθει κανείς να το χρησιμοποιεί με ασφάλεια, υπευθυνότητα και λίγο έξυπνα. Αυτό που αισθανόμαστε ότι μας λείπει είναι η τυχαιότητα, σε συνδυασμό με το στίγμα που ακόμα υπάρχει για τις εφαρμογές. Ακούω πελάτισσες να λένε «θέλω να μου χτυπήσει την πόρτα και να μου ζητήσει μια κούπα ζάχαρη» ή ακόμα καλύτερα «ιδανικά να ανοίξω το ψυγείο και να είναι μέσα ο έρωτας της ζωής μου». Θα περιμένουμε να εξελιχθεί η τεχνολογία λίγο παραπάνω γι’ αυτό.

Έχουν μπει στο λεξιλόγιό μας όροι όπως: breadcrumbing, ghosting, situationship, avoidant, limerence, love bombing κλπ. Βοηθάει αυτή η οριοθέτηση των συμπεριφορών στο να συνειδητοποιήσουμε αν τις δεχόμαστε ή τις υιοθετούμε και πώς αποφεύγεται η κατάχρηση αυτών των όρων;

Οι όροι αυτοί αποτελούν πιασάρικο περιεχόμενο στα social media, γι’ αυτό αναπαράγονται τόσο πολύ. Κάνοντας ένα βήμα πίσω, γενικά, οι όροι μας βοηθάνε να αναγνωρίσουμε και να κατηγοριοποιήσουμε μοτίβα, και ο ανθρώπινος νους λατρεύει να βάζει ταμπέλες (το οποίο, παρεμπιπτόντως, δεν είναι πάντα αρνητικό, είναι θέμα καλύτερης λειτουργικότητας). Με δεδομένο μάλιστα ότι κάποιες από αυτές τις συμπεριφορές δεν υπήρχαν πριν μια δεκαετία, γιατί δεν υπήρχαν οι συνθήκες ώστε να υπάρχουν, εφόσον προέκυψαν μέσω σύγχρονης τεχνολογίας, άξιζε να μπουν στο λεξιλόγιό μας. Γιατί όταν δεν έχουμε λέξεις να περιγράψουμε μια έννοια, η έννοια είναι σαν να μην υπάρχει. Χρειάζεται να τις ονοματίζουμε, ώστε να μπορούμε να τις αναγνωρίζουμε.

Αλλά δεν ανήκουν όλοι οι όροι στην ίδια κατηγορία. Για παράδειγμα, το situationship και το ghosting σχετίζονται με εφαρμογές και με μηνύματα, αλλά τα attachment styles (από τα οποία το ένα μη-ασφαλές είναι το avoidant, ενώ το άλλο anxious), έχουν να κάνουν με ψυχολογία. Στα social media, όλα αυτά είναι υπεραπλοποιημένα, αλλά εξηγούν κάποιες πτυχές των σχέσεων που πάντα βασάνιζαν τον κόσμο, και το να έχεις μια εξήγηση, συχνά προσφέρει ανακούφιση. Από την άλλη όμως, το love bombing που αναφέρεται στην ερώτηση, έχει μεν να κάνει με ψυχολογία, αλλά έχει να κάνει και με εκπαίδευση σχετικά με τις κακοποιητικές σχέσεις, ώστε τα άτομα να μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια, ώστε να μπορούν να προστατευτούν. Αυτό που θεωρώ μεγάλο λάθος είναι την παθολογικοποίηση, ειδικά σε σχέση με το άπειρο περιεχόμενο που υπάρχει εκεί έξω για τον Ναρκισσισμό και το Ναρκισσιστικό Σύνδρομο, όπου ξαφνικά κάθε κακή συμπεριφορά βαφτίζεται ναρκισσιστική, από άτομα που δεν είναι σε θέση να κάνουν διαγνώσεις. Οπότε, ναι στο να αναγνωρίζουμε και να ονομάζουμε μοτίβα συμπεριφορών, όχι όμως στην ψυχιατρικοποίηση.

Μια κοπέλα μου είχε πει την εξής ατάκα: «Δεν μπορώ να συνεχίσουμε. Δεν ξέρω πώς να συμπεριφερθώ σε άντρες που δεν είναι μαλάκες». Πόσο εύκολο είναι για τους ανθρώπους να αλλάξουν το μοτίβο, που τους ελκύει ερωτικά ακόμα και αν έχουν την επίγνωση ότι είναι βλαβερό;

Αυτή είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου. Εδώ μιλάμε για θεραπεία, γιατί το μοτίβο των επιλογών και των συμπεριφορών μας στις σχέσεις, έχει να κάνει με το τραύμα μας. Η λογική είναι “we marry our unfinished business”, που σημαίνει ότι οι σύντροφοι που επιλέγουμε δεν είναι αυτοί που είναι πραγματικά κατάλληλοι για εμάς και που έχουν πιθανότητες να μας φέρουν πιο κοντά στην ευτυχία, αλλά αυτοί, στους οποίους αναγνωρίζουμε την οικεία σε εμάς δυστυχία. Μπαίνουμε συνέχεια σε τέτοιες σχέσεις, ώστε να καταφέρουμε να διορθώσουμε το παρελθόν μας και να αλλάξουμε το τέλος. Γι’ αυτό οι «μη-μαλάκες» φαίνονται βαρετοί. Δεν είναι γιατί οι γυναίκες θέλουν τα «κακά παιδιά». Είναι γιατί οι άνθρωποι που δεν έχουν δουλέψει με τον εαυτό τους, είναι προγραμματισμένοι να αναζητούν στις σχέσεις τους το οικείο, ακόμα και αν αυτό είναι επώδυνο, με στόχο να καταφέρουν να αλλάξουν το στόρι και επιτέλους να λυτρωθούν.

Στη δουλειά που κάνω, βοηθάει πάρα πολύ το να υπάρχει γνώση και κατανόηση του τι συνέβη κάποτε, που έκανε τα άτομα να λειτουργούν και να συμπεριφέρονται, όπως συμπεριφέρονται τώρα. Ακόμα κι αν δεν μπορούν να δουν τα μοτίβα ξεκάθαρα, τα βλέπουμε μαζί. Αλλά είναι πολύ χρήσιμο να έχουν επίγνωση ότι οι άνθρωποι απαρτιζόμαστε από δεκάδες μηχανισμούς αντιμετώπισης και διαχείρισης (coping mechanisms) που έχουν διαμορφωθεί παλιότερα για την προστασία μας, αλλά που πλέον είναι δυσλειτουργικοί, ώστε να μπορούμε να τους εντοπίσουμε και να επέμβουμε για να τους αλλάξουμε.

Ένα άλλο χρήσιμο κομμάτι είναι αυτό των βασικών πεποιθήσεων εαυτού (corebeliefs) που έχουν διαμορφωθεί εξαιτίας των τραυμάτων, που κι αυτές μπορούμε να επέμβουμε και να αρχίσουμε να τις αμφισβητούμε. Στο coaching, κάνουμε ασκήσεις, όπου τις εντοπίζουμε, αλλά βοηθάει όταν τα άτομα τα έχουν ξανακούσει όλα αυτά, γιατί δεν φτάνει μια φορά. Γενικά, το coaching που κάνω περιλαμβάνει επίγνωση του τραύματος (trauma awareness), γιατί ενώ η ουσιαστική θεραπεία έχει να κάνει με το παρελθόν, το coaching είναι για το από δω και πέρα, με σαφή, πρακτικά βήματα (και βέβαια το δικό μου περιλαμβάνει πολλή εκπαίδευση, ασκήσεις και εργαλεία για σχέσεις). Οπότε ενώνονται τα κομμάτια του παζλ και λειτουργούν σε συνέργεια μεταξύ τους.

Κάνω την παραδοχή ότι οι περισσότεροι άνθρωποι επιθυμούν να δημιουργήσουν ειλικρινείς, υγιείς και ισότιμες σχέσεις και ότι το προσπαθούν καθαρά. Παρόλα αυτά, βλέπω άτομα στις ηλικίες 30 με 40 να δυσκολεύονται να το πετύχουν. Είναι θέμα τύχης, επιλογών, αξιών ή απλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι «φτιαγμένοι» γι’ αυτό που λέμε συντροφικότητα/σχέση;

Οι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι για σχέσεις, κι αυτό δεν είναι ψυχολογικό ζήτημα, αλλά πρωτίστως ανθρωπολογικό και νευρολογικό. Έτσι είμαστε καλωδιωμένοι. Έτσι έχει εξελιχτεί το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από σύνδεση, αίσθηση εγγύτητας και κοινότητας. Βέβαια, παρόλο που πράγματι το μεγαλύτερο ποσοστό επιθυμεί να σχετιστεί ερωτικά, δεν είναι απαραίτητο αυτές οι σχέσεις να είναι ερωτικές, μπορεί να είναι και φιλικές. Τώρα, στο γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα για τις ηλικίες 30-40 στις ερωτικές και συντροφικές σχέσεις, είναι έτσι για έναν απλούστατο λόγο. Γιατί για πρώτη φορά στην ιστορία, κάνουμε σχέσεις από επιλογή, και όχι από ανάγκη. Οι γυναίκες δεν έχουν ανάγκη να παντρευτούν για να επιβιώσουν και οι άντρες δεν έχουν ανάγκη να παντρευτούν για να κάνουν σεξ. (Βάζω τα παλιά στερεότυπα και τις παλιές ανάγκες, γιατί είμαστε σε μεταβατική εποχή και ακόμα ισχύουν ξεπερασμένα πρωτόκολλα).

Αλλά το ότι μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς να παντρευτούμε, είναι game-changer. Σημαίνει ότι πρέπει να θέλουμε τον άλλον ως άνθρωπο, πάρα πολύ, και σημαίνει ότι πρέπει να μάθουμε να σχετιζόμαστε, γιατί αλλιώς δεν έχουμε λόγο να παραμείνουμε μαζί. Ακόμα δεν έχουμε βρει τα πατήματά μας σε αυτό το ζήτημα ως κοινωνία και θέλει πολλή δουλειά και επαναπροσδιορισμό νοοτροπίας.

Ποιες πιστεύεις ότι είναι οι κύριες αιτίες που συντηρούν την κουλτούρα του βιασμού στην κοινωνία, και με ποιους τρόπους θα αρχίσει να αποδομείται αποτελεσματικά;

Η κύρια αιτία που συντηρεί την κουλτούρα του βιασμού είναι η πατριαρχία. Η κουλτούρα του βιασμού είναι απλώς το πιο ισχυρό εργαλείο του συστήματος της πατριαρχίας. Για να αποδομηθεί, θέλει συντονισμένες ενέργειες σε θεσμικό πλαίσιο και παράλληλα σταδιακή εξέλιξη της συλλογικής συνείδησης, μέσα από τα Μέσα Ενημέρωσης, την ποπ κουλτούρα, τον δημόσιο διάλογο, το τι επιτρέπεται να ειπωθεί μέσα σε ένα δικαστήριο (λέμε τώρα), και το πιο σημαντικό απ’ όλα, το πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Όταν ξεριζωθούν οι παλιές νοοτροπίες από τους αυριανούς γονείς και παππούδες, η επόμενη γενιά θα είναι επιτέλους ελεύθερη.

Τα περιστατικά έμφυλης βίας και γυναικοκτονιών που έρχονται στη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είναι σοκαριστικά. Μετά το κίνημα “Me too” – και τη γενικότερη φεμινιστική αφύπνιση – πιστεύεις ότι η κοινωνία έχει κάνει βήματα μπροστά στη συζήτηση και στην αντιμετώπιση της έμφυλης βίας;

Τα περιστατικά είναι σοκαριστικά κυρίως γιατί τώρα πλέον μπορούμε να τα δούμε και να τα αναγνωρίσουμε. Συνέβαιναν και παλιότερα, απλώς δεν τα καταγράφαμε ως τέτοια. Είναι αυτό που έλεγα παραπάνω για τη σημασία του να ονοματίζουμε τα πράγματα ώστε να μπορούμε να τα κατηγοριοποιήσουμε, γιατί αλλιώς δεν τα βλέπουμε και άρα είναι σαν να μην υπάρχουν. Το πιο προφανές από αυτά είναι η λέξη «γυναικοκτονία». Παλιότερα ήταν «έγκλημα πάθους» και «τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε». Και είπα και για τον ρόλο των Μέσων Ενημέρωσης, που κι εκεί επιτέλους έχει γίνει τεράστια αλλαγή, π.χ. βλέπαμε τα προηγούμενα χρόνια να ανεβαίνει μια είδηση με τίτλο «ροζ βίντεο» και μετά την κατακραυγή του κόσμου, το διόρθωναν σε «εκδικητική πορνογραφία» (revenge porn). Αυτά είναι μεγάλες κατακτήσεις και συνέβησαν σε σχετικά πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Οπότε, παρόλο που το συλλογικό τραύμα και ο θρήνος για τα θύματα έχουν γίνει πια αβάσταχτα, εγώ κρατάω και το τι έχουμε πετύχει. Το κρατάω γιατί έχουμε ανάγκη από μια χαραμάδα φωτός.

Ας υποθέσουμε ότι είχες στην κατοχή σου μια ΑΙ τεχνολογία και δημιουργούσες έναν άντρα σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά που αναφέρεις στο βιβλίο σου «Αυτός που θέλουν οι γυναίκες». Αρχικά υπάρχει εκεί έξω αυτός ο άντρας; Και αν όχι και τον δημιουργούσες, θα ήταν στ’ αλήθεια περιζήτητος ή ξένο σώμα σ’ έναν κόσμο που δεν έχει στον πυρήνα του την ισότητα των φύλων;

Στην εισαγωγή του βιβλίου μου, κάνω το ξεκαθάρισμα ότι ο τίτλος του βιβλίου είναι λάθος.
Δεν υπάρχει «αυτός που θέλουν οι γυναίκες», ούτε μπορείς να γίνεις εσύ αυτός που θέλουν οι γυναίκες γενικώς. Λυπάμαι, αλλά δυστυχώς. Δεν θέλουμε τον ίδιο άντρα όλες οι γυναίκες, ούτε καν τον ίδιο τύπο άντρα. Όχι. Όσο παράξενο κι αν σου φαίνεται, οι γυναίκες είμαστε διαφορετικές μεταξύ μας και η καθεμιά σκέφτεται με διαφορετικό τρόπο. Οι γυναίκες δεν είμαστε μέλισσες, δεν έχουμε νοημοσύνη κυψέλης. Είμαστε άνθρωποι. Ξεχωριστοί. Και συνεχίζω ότι δεν υπάρχει ούτε «γυναικεία ψυχολογία», αλλά υπάρχουν κοινά βιώματα και μηνύματα που λάβαμε από την κοινωνία. Μπορεί να μην αρέσει σε όλες ο ίδιος άντρας, αλλά σαφέστατα υπάρχει νοοτροπία και συμπεριφορά, που αρέσει στις περισσότερες φεμινιστικά αφυπνισμένες και συνειδητοποιημένες γυναίκες.

Η βασική απαίτηση είναι να λείπουν τα προβληματικά σεξιστικά και μισογυνιστικά στοιχεία. Ένας τέτοιος άντρας δεν θα είχε χαρακτηριστικά ηγεμονικής αρρενωπότητας. Θα μπορούσε να βιώσει και να εκφράσει όλο το φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων, θα είχε ενσυναίσθηση και επικοινωνιακές δεξιότητες, και βέβαια αν μπορούσαμε να δημιουργήσουμε έναν τέτοιον άντρα, θα ήταν και θεραπευμένος ή δεν θα είχε βιώσει ποτέ τραύμα, άρα δεν θα υπήρχαν πάνω του οι στρώσεις από coping mechanisms προστασίας που τον εμποδίζουν να σχετιστεί. Θα είχε ασφαλές attachment style και γενικά ας κλάψουμε όλοι μαζί. Φυσικά και δεν θα ήταν ξένο σώμα. Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι εκεί έξω. Λίγοι, αλλά υπάρχουν. Και τα έχουν πετύχει αυτά μετά από πολλή και συνεπή προσωπική δουλειά.

Σ’ ένα post σου, αναφέρεις ένα quote του Terry Real, που λέει ότι η πατριαρχία είναι σαν το νερό κι εμείς τα ψάρια που ζούμε μέσα σ’ αυτό, νομίζοντας πως είναι αέρας. Πιστεύεις ότι η πατριαρχία θα εξαφανιστεί κάποτε από τον κόσμο και αν ναι τι θα χρειαζόταν για να γίνει αυτό;

Η πιο πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών λέει ότι θέλουμε ακόμα 286 χρόνια για να έχουμε παγκόσμια ισότητα των φύλων. Ακούγεται αποκαρδιωτικό, αλλά στον «δυτικό κόσμο», μπορεί να μιλάμε μόνο για έναν αιώνα, που ντάξει, σχετικά μιλώντας δεν είναι τίποτα. Αντέξαμε χιλιετίες, εδώ θα κολλήσουμε; Αστειεύομαι, αλλά αν εξαιρέσουμε τις παγκόσμιες πολιτικές εξελίξεις που είναι πολύ ανησυχητικές για γυναίκες, θηλυκότητες και μειονότητες, τα πηγαίναμε σχετικά καλά. Δεν ξέρω πώς μπορούμε να ξέρουμε τι θα γίνει μετά από όλα αυτά, αλλά χρειάζεται να συνεχίσουν οι θεσμικές αλλαγές προς την ισότητα, οι αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο ενημέρωσης, εκπαίδευσης και συλλογικής συνείδησης και οι αλλαγές σε προσωπικό επίπεδο αφύπνισης, αμφισβήτησης παγιωμένων πεποιθήσεων και του να ξεμάθουμε στερεότυπα και να ξαναμάθουμε έννοιες και συμπεριφορές από την αρχή.

Η αμφισβήτηση του υπάρχοντος κόσμου γενικά, είναι το κλειδί. Το σύστημα της πατριαρχίας μπορεί σταδιακά να εξαλειφθεί αν φτάσουμε να μην πιστεύει πια κανείς σε αυτό. Γιατί η πατριαρχία είναι κάπως σαν οργανωμένη θρησκεία. Αν δεν υπάρχουν πια πιστοί, θα εξαφανιστεί.