Παλαιστίνιοι καλλιτέχνες στη Γάζα σχεδιάζουν να οργανώσουν μια έκθεση “Biennale” ως μια πράξη αντίστασης κατά της στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ και να εστιάσουν την προσοχή στη δεινή κατάσταση των 2,3 εκατομμυρίων ανθρώπων της περιοχής κάτω από βομβαρδισμούς για περισσότερους από 13 μήνες.
Περίπου 50 καλλιτέχνες από τη Γάζα θα εκθέσουν τη δουλειά τους στην πολιορκημένη παράκτια λωρίδα και αναζητούν γκαλερί τέχνης για να φιλοξενήσουν εκθέσεις στο εξωτερικό. Αλλά για να διατηρήσουν το έργο τους στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν μια μοναδική πρόκληση: πώς να περάσουν την τέχνη τους πέρα από τις γραμμές της ισραηλινής πολιορκίας.
Περίπου το ένα τέταρτο των εκθέτων καλλιτεχνών κατάφερε να περάσει στην Αίγυπτο νωρίτερα στον πόλεμο. Από αυτούς που έμειναν πίσω, κάποιοι θα προσπαθήσουν να στείλουν έργα τέχνης από τη Γάζα με εργαζομένους στον τομέα της βοήθειας που τους επιτρέπεται σποραδικά να περάσουν τα όρια. Άλλοι θα στείλουν υλικό ηλεκτρονικά με τη μορφή εικόνων και βίντεο, ενώ κάποιοι θα συνεργαστούν με καλλιτέχνες στη Δυτική Όχθη για να ανασυνθέσουν την τέχνη τους εξ αποστάσεως.
Ο Tasneem Shatat, ένας 26χρονος από το Khan Younis που βοήθησε στην ιδέα και είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την πρωτοβουλία, εξήγησε γιατί οι καλλιτέχνες επέλεξαν να μιμηθούν τη Βενετία και άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου χαρακτηρίζοντας την προτεινόμενη δράση biennale.
«Τα μεγαλύτερα καλλιτεχνικά γεγονότα στον κόσμο ονομάζονται biennale, φιλοξενώντας τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του κόσμου για να ασχοληθούν με τα πιο σημαντικά πράγματα στον κόσμο μέσω της τέχνης τους. Για εμάς, οι πιο σημαντικοί καλλιτέχνες στον κόσμο τώρα είναι οι καλλιτέχνες της Γάζας», είπε ο Shatat.
Το όνομα είναι επίσης μια δήλωση πρόθεσης ότι η biennale θα είναι ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός και ότι η Γάζα και οι καλλιτέχνες θα παραμείνουν όρθιοι σε δύο χρόνια. Η ιδέα προορίζεται ως μια καλλιτεχνική απόδειξη της ζωής ενόψει μιας προσπάθειας να αφαιρεθεί η ανθρωπιά από τους Παλαιστίνιους της Γάζας. Ξεκίνησε ως μια συζήτηση μεταξύ καλλιτεχνών που αναζητούσαν ο ένας τον άλλον για να ελέγξουν ότι οι φίλοι τους ήταν ακόμα ζωντανοί και για να συγκρίνουν σημειώσεις όχι μόνο για το πώς να επιβιώσουν, αλλά και το πώς να συνεχίσουν να κάνουν τέχνη υπό πυρά και με τη σπάνια ευκαιρία να βρουν να φάνε.
«Ο πόλεμος έκλεψε πολλά πράγματα από εμάς και τους ανθρώπους της Γάζας και συνεχίζει να κλέβει τα πάντα και ωστόσο ο κόσμος μένει σιωπηλός», είπε ο Shatat. «Θέλουμε διεθνή ιδρύματα σε όλο τον κόσμο να φιλοξενήσουν αυτά τα σχέδια και τους πίνακες και να τα εκθέσουν. Δεν θα πούμε τις ιστορίες που ήδη γνωρίζει καλά ο κόσμος, αλλά θα σας πούμε για την αναγέννηση του σκότους της αδικίας, θα σας πούμε για μια ζωή στη μέση του θανάτου».
Οι διοργανωτές λένε ότι, αν βρεθεί ένας οικοδεσπότης στο εξωτερικό για να διοργανώσει μια biennale της Γάζας, θα είναι ένα γεγονός άνευ προηγουμένου στη σύγχρονη εποχή: καλλιτέχνες υπό πολιορκία και λιμοκτονία θα καταφέρουν να οργανώσουν μια έκθεση στην παγκόσμια σκηνή.
Ο Muhammad al-Hajj, ένας 42χρονος καλλιτέχνης και δάσκαλος που τώρα βρίσκει καταφύγιο στον καταυλισμό Nuseirat στην κεντρική περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, προσπάθησε να συνεχίσει να ζωγραφίζει ακόμα κι ενώ αυτός και όλοι γύρω του αγωνίζονται για τις βασικές ανάγκες. «Υπάρχει έλλειψη φαγητού και νερού, δεν υπάρχουν σκηνές και είμαστε στα πρόθυρα του χειμώνα», είπε ο Hajj. «Ταυτόχρονα μου λείπουν στυλό, χρώματα και μπογιές. Ακόμα κι αν γίνουν διαθέσιμα, είναι αρκετές φορές στην κανονική τους τιμή».
Ο Hajj είχε κάποτε ένα στούντιο στην πόλη της Γάζας, αλλά τα έχει χάσει όλα αυτά και μετακομίζει από το ένα στρατόπεδο με σκηνές στο άλλο. Είπε ότι σχεδίαζε να εξάγει τα έργα του, πολλά από αυτά αλληγορικά σχέδια του παλαιστινιακού πόνου, είτε μέσω της συνεργασίας με έναν καλλιτέχνη της Δυτικής Όχθης που θα ερμήνευε εκ νέου τα έργα του, είτε φωτογραφίζοντάς τα σε υψηλή ευκρίνεια και στέλνοντάς τα ηλεκτρονικά για να τυπωθούν σε σανίδες. «Μέσω της τέχνης, στέλνουμε ένα μήνυμα στον κόσμο ότι είμαστε ακόμα ζωντανοί, και όσο αναπνέουμε ακόμα μπορούμε να ρίξουμε φως σε όλα όσα συμβαίνουν εδώ», είπε ο Hajj.
Στην αρχή του πολέμου, τον περασμένο Οκτώβριο, το σπίτι της Rufaida Sehwail βομβαρδίστηκε και η οικογένειά της έπρεπε να βγει από τα ερείπια για να βρει πολλούς από τους φίλους και τους γείτονές της νεκρούς στο δρόμο στην περιοχή Rimal της πόλης της Γάζας. «Αυτή η εμπειρία δεν τελειώνει με τους βομβαρδισμούς – αυτές οι στιγμές φέρουν μαζί τους ένα μείγμα φόβου, σοκ και ανικανότητας και οι ουλές διαρκούν πολύ», είπε η Sehwail, η οποία ήταν δασκάλα τέχνης και λέκτορας πριν από τον πόλεμο. Στον βομβαρδισμό, η Sehwail έχασε 17 χρόνια δουλειάς ως καλλιτέχνιδα και μια βιβλιοθήκη με σχεδόν χίλια βιβλία, και έκτοτε βρίσκεται εν κινήσει, φεύγοντας από τους βομβαρδισμούς. Έχει εκτοπιστεί επτά φορές.
Η Sehwail, 37 ετών, βλέπει την προοπτική μιας Biennale της Γάζας ως ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα ως καλλιτέχνιδα. «Η συνέχιση της δημιουργίας τέχνης εν μέσω πολέμου και καταπίεσης στη Γάζα δεν είναι απλώς μια δημιουργική πράξη, είναι μια πράξη αντίστασης και επιβίωσης από μόνη της», είπε. «Ενώ το Ισραήλ επικεντρώνεται στη διαγραφή της ζωής και του πολιτισμού στη Γάζα, η συνέχεια μου στην τέχνη αποδεικνύει ότι η ζωή συνεχίζεται ακόμη και ότι η παλαιστινιακή ταυτότητα δεν θα διαγραφεί».
Σε ένα μανιφέστο για την έναρξη της Biennale της Γάζας, οι καλλιτέχνες είπαν ότι αντιπροσωπεύει «ένα δημιουργικό βήμα έξω από τα παραδοσιακά πλαίσια των εκθέσεων. Αντανακλά την ευαισθησία και την ιδιαιτερότητα της κατάστασής μας, καθιστώντας την ένα επείγον και εξαιρετικό γεγονός. Στο επίκεντρο του καλλιτεχνικού σκοπού βρίσκεται ο αγώνας ενός λαού για επιβίωση».
Το έργο της Μπιενάλε της Γάζας βρίσκεται στα αρχικά του στάδια και εξαρτάται από την παρέμβαση μιας γκαλερί τέχνης ή ενός εθνικού μουσείου στο εξωτερικό για να γίνει πραγματικότητα. Αλλά ο Shatat είναι αισιόδοξος. «Όλα τα έργα των καλλιτεχνών θα βγουν», προέβλεψε. «Θα δουν το φως, και θα περάσουν εμπόδια, σύνορα και νόμους, και όλος ο κόσμος θα τα δει. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης».
Πηγή: The Guardian / Φωτογραφία: Ahmed Muhanna’s Unemployed Hope, Deir al-Balah, Gaza (2024). Φωτογραφία: Supplied
