Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: Ποιήματα που αγαπήσαμε μέσα από τα τραγούδια

Χρύσα Φωτοπούλου

Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης εορτάζεται στις 21 Μαρτίου και ανακηρύχθηκε από την Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών το 1999 «με στόχο να υποστηρίξει τη γλωσσική πολυμορφία μέσω της ποιητικής έκφρασης και να αυξήσει την ευκαιρία να ακουστούν οι γλώσσες που απειλούνται με εξαφάνιση». Σκοπός της είναι να προωθήσει την ανάγνωση, τη γραφή, τη δημοσίευση και διδασκαλία της ποίησης σε όλο τον κόσμο και, όπως λέει η αρχική διακήρυξη της UNESCO, «να προσφέρει νέα αναγνώριση και ώθηση στα εθνικά, περιφερειακά και διεθνή κινήματα ποίησης».

Πρέπει να είναι στιγμή σπάνιας δυναμικής, όταν ατόφια ποίηση τραγουδιέται, νιώθεται, αγγίζεται, μπαίνει στο άθροισμα των εμπειριών, γίνεται οικεία πατρίδα. H ελληνική περίπτωση, που αφορά στην μελοποιημένη ποίηση, είναι ίσως μοναδική στην Ευρώπη. Περισσότερο γιατί την πόρτα της ποίησης την πέρασε τόσος κόσμος, που δεν ένιωσε ποτέ αποξενωμένος. Ίσα-ίσα.

Τα μελοποιημένα ποιήματα που ακολουθούν είναι αγαπημένα μας. Υπάρχουν στις συζητήσεις μας, στις ζωές μας. Ως παραδομένο υλικό που διαρκώς ανακαλύπτεται για να βρίσκει πάντα τη θέση του στη ζωή.

*

Δικαίωσις

Τότε λοιπόν αδέσποτο θ’ αφήσω
να βουίζει το Τραγούδι απάνωθέ μου.
Τα χάχανα του κόσμου, και του ανέμου
το σφύριγμα, θα του κρατούν τον ίσο.

Θα ξαπλωθώ, τα μάτια μου θα κλείσω,
και ο ίδιος θα γελώ καθώς ποτέ μου.
«Καληνύχτα, το φώς χαιρέτισέ μου»
θα πώ στον τελευταίο που θ’ αντικρίσω.

Όταν αργά θα παίρνουμε το δρόμο,
η παρουσία μου κάπως θα βαραίνει
— πρώτη φορά — σε τέσσερων τον ώμο.

Ύστερα, και του βίου μου την προσπάθεια
αμείβοντας, το φτυάρι θα με ραίνει
ωραία-ωραία με χώμα και με αγκάθια.

Κώστας Καρυωτάκης
Από τη συλλογή Ελεγεία και σάτιρες (1927)
Μουσική: Ηδύλη Τσαλίκη

*
Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι

Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι γκρινιάζει κάποιος φωνογράφος
Πες μου τι να τής πω Χριστέ μου, τώρα συνήθισα μονάχος
Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι λόγια για λόγια κι άλλα λόγια
Αγάπη, πού είν’ η εκκλησιά σου βαρέθηκα πια στα μετόχια

Α, να ‘ταν η ζωή μας ίσια πώς θα την παίρναμε κατόπι
Μ’ αλλιώς η μοίρα το βουλήθη πρέπει να στρίψει σε μια κόχη
Τάχα παρηγοριά θα βρούμε
Η μέρα φόρεσε τη νύχτα
Όλα είναι νύχτα, όλα είναι νύχτα κάτι θα βρούμε ζήτα, ζήτα

Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι Βλέπω τα κόκκινα της νύχια
μπρος στη φωτιά πώς θα γυαλίζουν και τη θυμάμαι με το βήχα

Γιώργος Σεφέρης
Μουσική: Δήμος Μούτσης

*
Δρόμοι παλιοί

Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα
κάτω απ’ τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ
νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή

Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά
κάμε να σ’ ανταμώσω κάποτε φάσμα χαμένο του πόθου μου κι εγώ

Ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ
κρατώντας μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες

Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζω κανένα
κι ούτε κανένας κι ούτε κανένας με γνώριζε με γνώριζε

Μανόλης Αναγνωστάκης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

*
Γερνάς και σκοτεινιάζει

Ήταν ατέλειωτη η μέρα
κι ως νύχτωνε σε μια γωνιά
μ’ ένα τσιγάρο του πατέρα
τους άντρες παίζαμε κρυφά

Τώρα η μέρα σε τρομάζει
γύρω αποτσίγαρα σωρός
και πια δεν είναι γυρισμός
γερνάς και σκοτεινιάζει

Γέλια παιδιών έξω απ’ το σπίτι
πέτρες στην τσέπη της ποδιάς
μα έφτανε ένα νεκρό σπουργίτι
για να σε κάνει να πονάς

Τάσος Λειβαδίτης
Μουσική: Μάνος Λοΐζος

*
Χρέος

Κι ύστερα πάλι ομοβροντία τα χαράματα
Διώχνοντας απ’ τα κυπαρίσσια τα σπουργίτια
Τα φορτηγά αυτοκίνητα γιομάτα αγωνιστές
Περνώντας για τον τόπο της εκτέλεσης
Κόβοντας με τις ρόδες στα δυο τον ήλιο
Περνώντας για τον τόπο της εκτέλεσης
Έμεινε πάλι πολύ σκόνη τ’απογεύματα
Η σκόνη που αφήνουν πίσω τους
Τα μαύρα φουστάνια των μανάδων
Καθώς γυρνάνε απ’ του Αβέρωφ ή απ’ του Χατζηκώνστα
Ή από τα τμήματα των μεταγωγών
Οι μαύρες μανάδες με τα μαύρα φουστάνια
Με την καρδιά τους τυλιγμένη στο μαντίλι τους
Σαν ένα ξεροκόμματο ψωμί
Που δεν μπορεί να το μασήσει
Που δεν μπορεί να το μασήσει μήτε ο θάνατος

Γιάννης Ρίτσος
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος

*
Στο Πέραμα

Τη μέρα που ήρθα και σε βρήκα
κάτω στο πέραμα με τους γέρους
στη θάλασσα να βρίζεις
τη κάμαρα που σε γέννησε
και τον Ξέρξη

Στάθηκα δίπλα σου και σου είπα
τα κεραμίδια θα γίνουνε τσιμέντο
τα ξύλα θα γίνουνε πέτρες
η αγάπη θα γίνει χρήμα

Τη μέρα που ήρθα και σε βρήκα
κάτω στο πέραμα με τους γέρους
στάθηκα δίπλα σου και σου είπα
θα μας ξεχάσουνε την Πέμπτη
το Σάββατο, το Σάββατο την ίδια ώρα
θα αναστηθούμε

Γιώργος Χρόνας
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

*
Ποιος είν΄ τρελός από έρωτα

Ποιος είν’ τρελός από έρωτα;
Ας κάνει λάκκους την αυγή.
να πάμε εκεί να πιούμε
την βροχή.

Μια που εμείς σε όποια
στέγη αράξουμε, σε όποια
αυλή, ο άνεμος χαλνάει
τον ουρανό, τα δέντρα
κι η στείρα γη
μέσα σε μας βουλιάζει

Γιώργος Σαραντάρης
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

*
Του Έρωτα

Άϊ σκοτεινό φως
τρεμάμενο αίμα του Έρωτα
μες στη γητειά σου απολησμόνησα
τους φονιάδες καιρούς
γέννησα ρόδινα μωρά
σε αστερωμένο μέλλον·

Άϊ της αγάπης μαχαιριά
στης νιότης το κρουστό κορμί
πληγή που ανάβλυζε ευωδιές φιλιών
και μουσική
ντύνοντας το γυμνό έρημο κόσμο.

Απόψε
μέσα στης μνήμης τα βαθιά βελούδα
κυλιέμαι και σε καλώ
με τη φωνή την απερίγραπτη
των απαρηγόρητων
τη γυάλινη, χλωμή φωνή
των διψασμένων που αγαπούν τη δίψα τους
κι ας ξέρουν πως
όλες τις θάλασσες και τα ποτάμια κι αν θα πιουν
ποτέ τους δε θα ξεδιψάσουν

Λένα Παππά
Μουσική: Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας

*
Άρνηση (Στο περιγιάλι το κρυφό)

Στο περιγιάλι το κρυφό
κι άσπρο σαν περιστέρι
διψάσαμε το μεσημέρι
μα το νερό γλυφό.