Μια νέα, δυναμική συνεργασία εμπλουτίζει το SearchCulture.gr, τον Εθνικό Συσσωρευτή Πολιτιστικού Περιεχομένου που αναπτύσσει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), με πολύτιμο περιεχόμενο που φωτίζει τη θεατρική μας κληρονομιά. Το Ψηφιακό Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου, που διατίθεται και μέσω του SearchCulture.gr, διασώζει και καθιστά προσβάσιμο ένα ανεκτίμητο σύνολο τεκμηρίων, όπως προγράμματα παραστάσεων, αποκόμματα εφημερίδων, φωτογραφίες, ηχητικά ντοκουμέντα (από το 1955), βιντεοσκοπήσεις (από το 1994), μουσικές παρτιτούρες, κοστούμια και αφίσες.
Το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας ιδρύθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και εγκαινιάστηκε το 1901 στο εμβληματικό κτίριο της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ.
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, επαναλειτούργησε το 1932 και εξελίχθηκε σε έναν κορυφαίο φορέα του ελληνικού πολιτισμού. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέχισε να προσφέρει παραστάσεις, ενισχύοντας το ηθικό του λαού, ενώ μεταπολεμικά ανέδειξε σπουδαίους καλλιτέχνες και συνέβαλε στην ανάπτυξη της θεατρικής παιδείας. Σήμερα, παραμένει πυλώνας δημιουργίας, προβάλλοντας ποικίλες παραγωγές και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Στο οργανωμένο και εύχρηστο Ψηφιακό Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου, η λεπτομερής καταγραφή και η δομημένη παρουσίαση των δεδομένων επιτρέπουν μια πολυεπίπεδη μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς του Εθνικού Θεάτρου, διευκολύνοντας τόσο τους ερευνητές όσο και το ευρύ κοινό στην πρόσβαση και κατανόηση της θεατρικής ιστορίας.
Κάθε παράσταση έχει τεκμηριωθεί εμπεριστατωμένα με τα ονόματα των συντελεστών, τη διανομή των ρόλων, πληροφορίες για το πότε και που έγιναν οι παραγωγές, ενώ τα κοστούμια των παραστάσεων μέσω 360° φωτογραφίσεων μπορούν να περιστραφούν από τον χρήστη, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα του ενδύματος.
Η ομάδα επιστημόνων του SearchCulture.gr στο ΕΚΤ, εμπλούτισε τα 30.000+ τεκμήρια του Αρχείου με όρους από Λεξιλόγια Ανοικτών Διασυνδεδεμένων Δεδομένων, διασυνδέοντάς τα με άλλα τεκμήρια από άλλες ψηφιακές συλλογές, και επιτρέποντας έτσι σύνθετα ερωτήματα και διεπιστημονική μελέτη.
Ιδιαίτερη αξία για τη συγκεκριμένη συλλογή είχε ο σημασιολογικός εμπλουτισμός στα Πρόσωπα, καθώς περισσότερες από 760 αναφορές σε ηθοποιούς, σκηνοθέτες και σκηνογράφους ταυτοποιήθηκαν και συνδέθηκαν με εγγραφές από το Λεξιλόγιο Προσώπων. Το Λεξιλόγιο αυτό περιλαμβάνει βιογραφικές πληροφορίες, όπως χρονολογίες και τόπους γέννησης/θανάτου, επαγγελματικές ιδιότητες, αναφορές σε άλλες πηγές και εικόνες. Επιπλέον, η διαδικασία αυτή οδήγησε στον εμπλουτισμό του Λεξιλογίου με πάνω από 300 νέα Πρόσωπα, ενισχύοντας τη διασύνδεση και τη γνώση γύρω από το Θέατρο.
Για τον χρήστη, το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Πλέον μπορεί να αναζητά μονοσήματα τεκμήρια που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά προέρχονται από διαφορετικές συλλογές, και να έχει εύκολη πρόσβαση σε βασικά βιογραφικά στοιχεία, βελτιώνοντας την πλοήγηση και την έρευνα στον πλούτο της πολιτιστικής πληροφορίας.
Αξιοποιώντας δημιουργικά τους μηχανισμούς που διαθέτει το μοντέλο δεδομένων της Europeana, κατέστη δυνατή, μέσα από την επιτυχημένη συνεργασία ΕΚΤ και Εθνικού Θεάτρου, να αποδοθεί ιεραρχική δομή στο υλικό, έτσι ώστε τα σχετικά με μια παράσταση τεκμήρια (φωτογραφίες, κοστούμια, μαγνητοσκοπήσεις, ηχητικά αποσπάσματα, προγράμματα και αποκόμματα από τον Τύπο, κ.α.) να διασυνδέονται με το τεκμήριο παράσταση, αποτελώντας μια «οικογένεια» που επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση της παράστασης στο σύνολό της.
Από τα φίλτρα επιμερισμού, ο χρήστης μπορεί να εξερευνήσει επιμέρους συλλογές, όπως είναι η Συλλογή Θεατρικών Κοστουμιών από παραστάσεις, Συλλογή Φωτογραφιών από παραστάσεις, αλλά και Μαγνητοσκοπήσεις ολόκληρων παραστάσεων, να επιλέξει χρονολογία παράστασης ή να δει τεκμήρια που σχετίζονται με ένα Πρόσωπο, ηθοποιό, σκηνοθέτη ή ενδυματολόγο.
Οι Εικαστικές Τέχνες, στηριζόμενες στα ιστορικά τους αρχεία, τεκμηριώνονται πιο εύκολα. Το Θέατρο από την άλλη, συνεπές με τη μεταμορφωτική του φύση, επικεντρώνεται στην έκφραση, την κίνηση και την αλλαγή. Η τεκμηρίωση σήμερα προσεγγίζει το θέατρο όχι απλά ως κείμενο, αλλά ως ζωντανό γεγονός, εισάγοντας μια νέα μεθοδολογία που αναδεικνύει τη δυναμική του και επανεξετάζει στατικές αντιλήψεις για την Ιστορία του Θεάτρου.
H ολιστική αυτή προσέγγιση βασίζεται στα ψηφιοποιημένα ίχνη του θεατρικού γεγονότος: τα κοστούμια, τα σκηνικά, τις μακέτες, τις φωτογραφίες, ηχογραφήσεις, προγράμματα και δημοσιεύματα που αποτυπώνουν την υποδοχή των παραστάσεων από το κοινό της εποχής. Οι θεατρικές κριτικές, ειδικότερα, αποτελούν ανεκτίμητες πηγές για την κατανόηση της θεατρικής πρακτικής στο ιστορικό της πλαίσιο.
Η ψηφιοποίηση, η σημασιολογική διασύνδεση και ανοικτή διάθεση αυτών των αρχείων επιτρέπει την πολυδιάστατη μελέτη της σκηνογραφίας, της ενδυματολογίας, της δραματουργίας και της υποδοχής του κοινού, προσφέροντας πολύτιμο εννοιολογικό πλαίσιο για τις καλλιτεχνικές τάσεις κάθε εποχής. Έτσι, η συλλογή και ανάλυση θεατρικών τεκμηρίων επιτρέπει τη μελέτη του θεάτρου ως μια τέχνη που συνομιλεί με την κοινωνία της εκάστοτε εποχής, αποκαλύπτοντας τη δυναμική της παράστασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσα στον χρόνο.
Το SearchCulture.gr φιλοξενεί ήδη σημαντικές ψηφιακές συλλογές παραστατικών τεχνών από διάφορους φορείς, όπως: Το αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής,
το Αρχείο της Κρατικής Ορχήστρας και πιο πρόσφατα
το αρχείο του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης και
το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου με ένα αρχείο που αποτυπώνει 65 έτη καλλιτεχνικών εκδηλώσεων μέσα από φωτογραφίες, καταλόγους, αφίσες, βίντεο, προγράμματα και διαφημιστικά έντυπα.
Αναζητήστε το αρχείο, εδώ.
Πηγή: ΕΚΤ / Κεντρική φωτογραφία: Από την παράσταση «Η άμαξα – Γλέντι, κρασί, αγάπη» (1931). Άδεια χρήσης CC BY ND 4.0
