Κόκκινο βελούδινο κοστούμι, λευκή γούνα, ψηλές μαύρες μπότες, ζεστό καπέλο με πομ-πομ. Η στολή του Άγιου Βασίλη μπορεί να έχει κάποιες παραλλαγές, από τα outfits του Tim Allen στο “The Santa Clause” καθώς μεταμορφώνεται σιγά σιγά στον θρυλικό άντρα που φέρνει τα δώρα, μέχρι την έκδοση με λουριά στο “Mean Girls”, αλλά η χαρακτηριστική εμφάνισή του είναι ριζωμένη στην ποπ κουλτούρα και τη λαϊκή φαντασία εδώ και πολλά πολλά χρόνια.

Οι ενδυματολογικοί του κώδικες εξασφαλίζουν ομοιομορφία σε όλους τους Άγιους Βασίληδες των ΗΠΑ, με πτυχές που φαινομενικά είναι αδιαπραγμάτευτες, παρά το γεγονός ότι δεν είναι αληθινός – σε προειδοποίηση spoiler.

Ένας Άγιος Βασίλης φορώντας ένα σκούρο πράσινο κοστούμι στο Bloomingdale’s για τη συνεργασία του πολυκαταστήματος για την προώθηση της ταινίας “Wicked” έγινε πρωτοσέλιδο των ταμπλόιντ ως η τελευταία προσπάθεια να πυροδοτήσει την οργή των διακοπών. Μια μαμά είπε στη New York Post για την προώθηση: «Δεν χρειάζεται να αλλάξουν ή να αμφισβητηθούν όλα… Ο Πράσινος Άγιος Βασίλης είναι ηλίθιος. Δύσκολο να περάσει».

Αλλά ο Άγιος Βασίλης δεν φορούσε πάντα κόκκινο, και στην πραγματικότητα, τα ρούχα, η εμφάνιση και το ύψος του χρειάστηκαν σχεδόν έναν αιώνα για να γίνει ο εμβληματικός χαρακτήρας που αναγνωρίζουμε σήμερα. Οι προκάτοχοί του συμπεριλαμβάνουν τον παλαιοχριστιανό επίσκοπο Άγιο Νικόλαο και τον Ολλανδό αντίστοιχο Sinterklaas, τον Γάλλο πατριάρχη Père Noël που φορούσε κουκούλα και το γερμανικό μωρό Ιησού, που έδινε δώρα, Christkindl (το οποίο πήρε το παρατσούκλι Kris Kringle), μεταξύ πολλών άλλων. Αλλά ο αμερικανοποιημένος Άγιος Βασίλης άρχισε να διαμορφώνεται για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1820 και συνέχισε να εξελίσσεται μέσα από την ποίηση, τις εκδοτικές εικονογραφήσεις και τις διαφημίσεις.

Τα βασικά χαρακτηριστικά του Άγιου Βασίλη – ένας γενειοφόρος άνδρας που φοράει γούνα και τον σέρνουν τάρανδοι σε ένα έλκηθρο – έγιναν κανόνας χάρη στο ποίημα του Clement Clarke Moore “A Visit from St. Nicholas” (γνωστό και ως “Twas the Night Before Christmas”) το 1823 , καθώς και ένα λιγότερο αναγνωρισμένο ανώνυμο ποίημα που προηγήθηκε το 1821 που τον ονόμασε “Santeclaus”.

Αλλά όλα τα άλλα που φορούσε υπόκεινταν σε ερμηνεία. «Ο 19ος αιώνας ήταν η εποχή κατά την οποία τα επιχειρήματα σχετικά με το πώς έμοιαζε ο Άγιος Βασίλης και τι φορούσε ήταν αρκετά εμφανή», είπε ο ιστορικός Gerry Bowler, συγγραφέας του «Santa Claus: A Biography». «Χρειάστηκαν περίπου 80 χρόνια για να καταλήξουν οι Αμερικανοί καλλιτέχνες στο ντύσιμο του Άγιου Βασίλη. Μέχρι εκείνη τη στιγμή θα μπορούσατε να τον ντύσετε σε οποιοδήποτε χρώμα, με κάθε είδους ρόμπες και τις παραλλαγές τους».

Η διαφορετική εμφάνιση του Αϊ-Βασίλη

Μερικές πρώιμες ερμηνείες του οράματος του Moore δείχνουν τον χαρούμενο εισβολέα των διακοπών ως ένα μικρό και πονηρό ξωτικό, μικροπωλητή αγαθών που μπορούσε να χωρέσει πιο πιστευτά μέσα σε μια καμινάδα: Μια εικονογραφημένη εκδοχή του ποιήματος του 1864 ντύνει τον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος παραδοσιακά φοράει ενδύματα Επισκόπου, με κίτρινο κοστούμι και γούνινο καπέλο, καθώς και μια ελαιογραφία του 1837, που τον δείχνει να φοράει κόκκινη κάπα σε α γραμμή με επένδυση από γούνα.

Αλλά άλλοι έπαιξαν διαφορετικά. Η διαφήμιση του Barnum από το 1850 που προωθεί την τραγουδίστρια Jenny Lind τον δείχνει ως μια φιγούρα χωρίς γενειάδα της εποχής του Επαναστατικού Πολέμου, ενώ ένα εξώφυλλο του 1902 για το “The Life and Adventures of Santa Claus” του L. Frank Baum τον βάζει με ένα σκοτεινό φόρεμα με γούνινα στολίδια με στάμπα ζώων και φανταχτερές κόκκινες μπότες.

Ο Thomas Nast, ο σκιτσογράφος του Harper’s Weekly που μας έδωσε γαϊδούρια για τους Δημοκρατικούς και ελέφαντες για τους Ρεπουμπλικάνους, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να οραματιστούμε τον Άγιο Βασίλη. Τον ζωγράφισε για πρώτη φορά το 1863, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, φορώντας αστέρια και ρίγες καθώς μοίραζε δώρα στους στρατιώτες του Στρατού της Ένωσης.

Αλλά η πιο διαχρονική εικόνα του καλλιτέχνη από το 1881 είναι μια εκδοχή του με κουμπωμένο κόκκινο κοστούμι, σχεδόν σαν τη σημερινή του εικόνα. Τον ακολούθησαν οι καλλιτέχνες Norman Rockwell και J.C. Leyendecker, οι οποίοι σχεδίαζαν συνήθως έναν Άγιο Βασίλη με το εμβληματικό πλέον κοστούμι του για το The Saturday Evening Post στις αρχές του 20ου αιώνα.

«Όταν έχεις τον Άγιο Βασίλη με κόκκινη και άσπρη γούνα στο εξώφυλλο περιοδικών μαζικής αγοράς, λίγο πολύ τον καθιερώνεις έτσι», είπε ο Bowler.

Αυτά τα διαμορφωτικά σχέδια των καλλιτεχνών συχνά επισκιάζονται από τις μακροχρόνιες εκστρατείες διακοπών της Coca-Cola, εικονογραφημένες από τον Haddon Sundblom, που ξεκίνησαν το 1931 και έχουν γίνει συνώνυμες με την εμφάνιση του Άγιου Βασίλη.

Κοκκινομάγουλα και Rubenesque, η εκδοχή του Άγιου Βασίλη από τον Sundblom, βασισμένη αρχικά σε έναν συνταξιούχο πωλητή που έτυχε να είναι φίλος του εικονογράφου, έγινε εξαιρετικά δημοφιλής και αντέχει σήμερα.

«Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (πιστεύουν) ότι η κόκα κόλα είχε κάποια σχέση με την καθιέρωση της ερυθρόλευκης στολής του Άγιου Βασίλη… το βλέπετε σίγουρα σε όλο το Διαδίκτυο», είπε ο Bowler. «Αλλά δεν είναι αλήθεια. Το εμβληματικό κοστούμι του Άγιου Βασίλη είχε (καθοριστεί) δεκαετίες πριν».

Η Coca-Cola δεν ήταν καν το πρώτο αναψυκτικό που προώθησε τον Άγιο Βασίλη με το κοστούμι του, με την White Rock Beverages να το έκανε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λίγα χρόνια πριν από την πρώτη του εμφάνιση για την Coke. «Σίγουρα οι διαφημίσεις (της Coca-Cola) ήταν πανταχού παρούσες – ήταν τεράστιες για χρόνια, επομένως οποιαδήποτε παραλλαγή αυτού ενοχλεί πολύ τους ανθρώπους», πρόσθεσε.

Ένα τέχνασμα για νοσταλγία

Οι πρώτοι οραματιστές του Άγιου Βασίλη μπορεί να μην διάλεξαν το κόκκινο κοστούμι του, αλλά είχαν σκοπό να είναι ένα πλάσμα νοσταλγίας, σύμφωνα με τον ιστορικό και συγγραφέα Stephen Nissenbaum. Στο σημαντικό του βιβλίο του 1988 “The Battle for Christmas”, ο Nissenbaum χαρτογραφεί την ιστορία του χαρακτήρα του και αμφισβητεί την συχνά επαναλαμβανόμενη καταγωγή του ως φυσική εισαγωγή του Αγίου Νικολάου, Sinterklaas της Ολλανδίας.

Αντίθετα, ο Nissenbaum επισημαίνει μια ομάδα «κυπριών της Νέας Υόρκης με αντίληψη αρχαιοκάπηλου» – στην οποία ανήκαν ο Moore, ο ιδρυτής της New York Historical Society John Pintard και ο συγγραφέας Washington Irving – που σκόπιμα αναμόρφωσε την Ολλανδική φιγούρα τη δεκαετία του 1820 ως σύμβολο διακοπών πιο φιλικών προς την οικογένεια εν μέσω αυξανόμενης φτώχειας και εγκληματικότητας.

Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Nissenbaum, ο παραδοσιακός προάγγελος των Χριστουγέννων στη Νέα Αγγλία ήταν μια μεθυσμένη, θορυβώδης και πονηρή γιορτή διάρκειας ενός μήνα κατά τη διάρκεια του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα, ως «βαλβίδα ασφαλείας» για τους φτωχούς για να «ξεδώσουν» με πιο ελεγχόμενο τρόπο από την κοινωνική αναταραχή.

Ένα δημοφιλές έθιμο επέτρεπε στους ανθρώπους να μπαίνουν στα σπίτια των πλουσίων με την προσδοκία ότι θα τους έδιναν το καλύτερο φαγητό και ποτό ως χειρονομία καλής θέλησης. Την εποχή του Moore, εξηγεί, τα Χριστούγεννα δεν γιορτάζονταν με κανέναν ενιαίο τρόπο. Οι πουριτανοί προσπάθησαν να το καταπνίξουν, ενώ οι Ευαγγελιστές προσπάθησαν να το μετατρέψουν σε μια αυστηρά ευσεβή περίσταση στις 25 Δεκεμβρίου.

Άλλοι εξακολουθούσαν να απολαμβάνουν τη μακρά παράδοση της κακίας, που οδηγούσε σε θορυβώδεις, περιπλανώμενες συμμορίες των εορτών. «Δεν υπάρχει ένας από αυτούς τους τρόπους εορτασμού των Χριστουγέννων να μοιάζει πολύ με τις γιορτές που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε σήμερα… Σε καμία από αυτές δεν θα βρίσκαμε τη γνώριμη οικεία συγκέντρωση ή τη βραδιά χριστουγεννιάτικων δώρων στα μελλοντικά παιδιά. Πουθενά δεν θα βρίσκαμε χριστουγεννιάτικα δέντρα, ούτε ταράνδους, ούτε Άγιο Βασίλη», γράφει ο Nissenbaum.

Σε αυτή τη νέα εκδοχή των Χριστουγέννων, τα παιδιά – τα οποία, μέχρι εκείνη την εποχή, αντιμετωπίζονταν περισσότερο σαν άποροι μικροί ενήλικες – έγιναν δέκτες γενναιοδωρίας, απαλλάσσοντας τους ευκατάστατους από την προσδοκία να υπηρετήσουν τους φτωχούς. Και το όραμα του Moore για τον Άγιο Νικόλαο, για τον οποίο ο Nissenbaum υποστηρίζει ότι του δόθηκε μια κοσμική, εργατική τάξη, εξουδετέρωσε τον εισβολέα του σπιτιού σε επισκέπτη που δεν έχει απαιτήσεις, αλλά αντ’ αυτού προσφέρει δώρα.

Καθώς τα ρούχα του εξελίχθηκαν, η ξωτική φύση του Άγιου Βασίλη ξεθώριασε επίσης, σε έναν πολύ ψηλότερο, χαρούμενο και καθαρά καλοπροαίρετο επισκέπτη. «Είναι σίγουρα μια μη απειλητική εμφάνιση, αλλά είναι εξωγήινη», σημείωσε ο Bowler για το ντύσιμό του. «Είναι ένα πλάσμα της φαντασίας και φοράει ό,τι δεν φοράει κανένας άλλος. Αλλά με τον καιρό, γίνεται οικείο».

Ο Bowler πιστεύει ότι πολλά από τα χαρακτηριστικά που κέρδισαν τη λαϊκή φαντασία ήταν πρακτικές επιλογές: Μόλις αποφασιστεί ότι είναι από την Αρκτική, ακολουθεί η γούνα. Το κόκκινο είναι ζωηρό και κάνει αντίθεση τόσο με τα λευκά του γένια όσο και με το λευκό χιόνι.

Αλλά η ανίχνευση των επακριβών επιρροών του στυλ του Άγιου Βασίλη μπορεί να γίνει θολή, καθώς έχει τόσα πολλά ανάλογα σε διάφορα μέρη του κόσμου, μερικά από τα οποία απλώς έχουν συνδυαστεί σε αυτή τη μοναδική δυτικοποιημένη εικόνα.

Το καπέλο του και μόνο έχει πιστωθεί στο αρχαίο φρυγικό καπέλο με δισκέτα, στο πίλημα από τσόχα και στο καμαύρο στολισμένo με παπική γούνα, μεταξύ πολλών άλλων, αλλά τώρα είναι σαφώς δικό του και αναντικατάστατο μέρος της ταυτότητάς του.

Με μια τόσο ποικίλη ιστορία μόδας, η ντουλάπα του Άγιου Βασίλη ήταν πολύ μεγαλύτερη. Ίσως υπάρχει περιθώριο στο μέλλον να το επεκτείνουμε για άλλη μια φορά – χωρίς να λιώσουν οι παραδόσεις των Χριστουγέννων.

Πηγή: CNN UK