Αυτή την εβδομάδα, παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώνονται στη Μπουσάν της Νότιας Κορέας, για να συνάψουν μια παγκόσμια συνθήκη για τα πλαστικά για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη ρύπανση που προκαλείται από ένα από τα πιο επικίνδυνα υλικά στον πλανήτη.

Ενώ μια τέτοια εκδήλωση υψηλού επιπέδου μπορεί να φαίνεται μακριά από την καθημερινή μας ζωή, είναι τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά που βρίσκονται στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων. Ορισμένα πλαστικά είναι χειρότερα από άλλα και έχουν μοναδικό αντίκτυπο σε διάφορα μέρη του κόσμου. Εδώ, εξετάζουμε πέντε από τους χειρότερους παραβάτες.

Πλαστικά φακελάκια, Ινδονησία

Το φακελάκι διαδόθηκε σε όλη την Ασία κυρίως από τη Unilever τη δεκαετία του 1980 ως ένας τρόπος πώλησης τροφίμων και προϊόντων υγιεινής σε μικρότερες, πιο προσιτές ποσότητες. Αλλά στην Ινδονησία, αντικατέστησαν τα υπάρχοντα συστήματα μαζικής αγοράς, επαναχρησιμοποίησης και αναπλήρωσης. Το αποτέλεσμα είναι ότι 5,5 εκατομμύρια φακελάκια πωλούνται πλέον καθημερινά μόνο για απορρυπαντικό στη χώρα, οι πολίτες της οποίας παράγουν 4 κιλά απορριμμάτων φακελίσκων το χρόνο, σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό κίνημα Plastic Diet.

Το πρόβλημα είναι ότι η πολυεπίπεδη κατασκευή των φακελίσκων – από πλαστικό και μέταλλο – καθιστά ουσιαστικά αδύνατη την ανακύκλωσή τους. Υπερβολικά συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων διαρρέουν φακελάκια στο περιβάλλον, που φράζουν τις αποχετεύσεις και συμβάλλουν σε πλημμύρες. Μερικά καίγονται ως καύσιμο μαγειρέματος, τα οποία εκπέμπουν τοξικές χημικές ουσίες που εισέρχονται στον αέρα και στα τρόφιμα.

«Η διανομή είναι τεράστια. Τα βρίσκουμε ακόμη και σε απομακρυσμένα νησιά της Ινδονησίας», λέει ο Zakiyus Shadicky, επικεφαλής ερευνητής στην Plastic Diet Indonesia. Η Unilever είπε ότι η αντιμετώπιση των απορριμμάτων από πλαστικά φακελάκια αποτελεί προτεραιότητα για την εταιρεία και ότι μέχρι στιγμής έχει εγκαταστήσει περισσότερους από 1.000 σταθμούς αναπλήρωσης σε όλη την Ινδονησία, εξοικονομώντας περίπου έξι τόνους πλαστικού.

Πολυεστερικά ρούχα, Γκάνα και Κένυα

Συνήθως δεν θεωρούμε τα πεταμένα ρούχα ως πλαστική ρύπανση. Αλλά μεταξύ 60% και 70% των υφασμάτων κατασκευάζονται από συνθετικές ίνες όπως ο πολυεστέρας. Αυτό γίνεται πρόβλημα όταν καταλήγει σε μη διαχειριζόμενες χωματερές σε μέρη όπως η Γκάνα και η Κένυα.

Αυτές οι χώρες δέχονται μεταχειρισμένα και άχρηστα ρούχα που διακινούνται από την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά μια έρευνα από το Ίδρυμα Changing Markets αποκάλυψε ότι στην Κένυα, έως και τα μισά από αυτά τα ρούχα απορρίπτονται, συχνά επειδή είναι πολύ κατεστραμμένα για να φορεθούν. Πεταμένα σε ανοιχτούς χώρους υγειονομικής ταφής, τα ρούχα σταδιακά διαλύονται και μολύνουν τα γύρω εδάφη και τα ποτάμια. «Το εμπόριο αυτών των μεταχειρισμένων ρούχων από τον παγκόσμιο βορρά στον παγκόσμιο νότο είναι, σε μεγάλο βαθμό, η εξαγωγή πλαστικών απορριμμάτων», λέει η Urška Trunk, ανώτερη υπεύθυνη εκστρατείας στο Ίδρυμα Changing Markets.

Παγκοσμίως, λιγότερο από το 1% των ινών των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ανακυκλώνεται, επομένως η Trunk ανησυχεί για την αυξανόμενη χρήση συνθετικών ινών, ιδιαίτερα από τις 50 μάρκες που προσδιορίζονται στην έκθεσή της. Ένα από αυτά ήταν το Shein, το οποίο αγαπούν οι έφηβοι, αλλά, σύμφωνα με το Ίδρυμα Changing Markets, έχει την υψηλότερη αναλογία συνθετικών προς φυσικές ίνες από τις 50 μάρκες γρήγορης μόδας που συμμετείχαν στην έρευνα: τα τέσσερα πέμπτα της υλικής παραγωγής του είναι κατασκευασμένα από υφάσματα με βάση ορυκτά καύσιμα. «Η πλαστική μόδα είναι ένα πρόβλημα και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί στην πηγή», λέει η Trunk. Η Shein απάντησε λέγοντας ότι «είμαστε δεσμευμένοι στη συνεχή βελτίωση των πρακτικών βιωσιμότητας» και πρόσθεσε ότι εργάζεται για την προμήθεια ινών χαμηλότερης πρόσκρουσης, χρησιμοποιώντας πλεονάζοντα υλικά από άλλες επωνυμίες και μεταβαίνοντας σε 31% ανακυκλωμένο πολυεστέρα στα προϊόντα της με την επωνυμία Shein.

Μπουκάλια ποτών, νησιά της Καραϊβικής

Κάθε χρόνο στον διεθνή καθαρισμό ακτών της Ocean Conservancy (ICC) ένας τύπος απορριμμάτων εμφανίζεται σταθερά στα πέντε κορυφαία είδη που συλλέγονται περισσότερο: πλαστικά μπουκάλια ποτών. Ειδικά στην Καραϊβική, υπολογίζεται ότι από τα 2.000 πλαστικά σκουπίδια κάθε χιλιόμετρο, το ένα πέμπτο είναι μπουκάλια. Τα δεδομένα από το ICC δείχνουν ότι μόνο το 2022 και το 2023, εθελοντές στα Τρινιντάντ και Τομπάγκο συγκέντρωσαν 86.410 πλαστικά μπουκάλια – σχεδόν τα μισά από όλα τα πλαστικά απόβλητα που συλλέχθηκαν εκεί.

Τα πρότυπα κατανάλωσης, σε συνδυασμό με τη μετάβαση από επαναγεμιζόμενα γυάλινα μπουκάλια σε δοχεία μιας χρήσης στη δεκαετία του 1980, μπορεί να εξηγήσουν την κλίμακα αυτής της ρύπανσης στην Καραϊβική. Άφθονο πλαστικό ξεβράζεται επίσης από άλλες τοποθεσίες στις ακτές της Καραϊβικής. Αλλά υπάρχει επίσης ο ρόλος της αύξησης της παραγωγής από εταιρείες όπως η Coca-Cola, η οποία πουλά περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια ποτών ετησίως.

Μια μελέτη που βασίστηκε σε 1.576 ελέγχους επωνυμίας σε 84 χώρες διαπίστωσε ότι το 11% των συνολικών επώνυμων πλαστικών απορριμμάτων προέρχεται από την Coca-Cola, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία. Η Coca-Cola απάντησε, λέγοντας ότι σε αρκετές χώρες της Καραϊβικής «εργάζονται σε προσπάθειες για αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης με συνεχιζόμενα έργα».

Tetra Pak, Βιετνάμ

Σε ζωές που γεμίζουν όλο και περισσότερο από πλαστικό, υπάρχει μια αίσθηση ικανοποίησης όταν ξεπλένετε αυτά τα διπλωμένα δοχεία από χαρτόνι που περιέχουν γάλα, σάλτσες ζυμαρικών και σούπες και τα τοποθετείτε στον κάδο ανακύκλωσης. Οι περισσότερες από αυτές τις συσκευασίες κατασκευάζονται από την πολυεθνική εταιρεία συσκευασίας τροφίμων, Tetra Pak. Αλλά τα προσεγμένα εξωτερικά τους από χαρτόνι κρύβουν μια πιο περίπλοκη αλήθεια: στρώματα χαρτιού, μετάλλου και πλαστικού βρίσκονται μέσα σε αυτά.

Τα προϊόντα πολλαπλών υλικών μπορεί να είναι απίστευτα απαιτητικά για την επεξεργασία και τα παγκόσμια ποσοστά ανακύκλωσης του Tetra Pak κυμαίνονται σε περίπου 25%. Ωστόσο, η εταιρεία ισχυρίστηκε ότι οι συσκευασίες της είναι «απλές» στην ανακύκλωση.

Το 2018, η Guardian διεξήγαγε μια έρευνα στο Βιετνάμ, η οποία έδειξε ότι τα συστήματα ανακύκλωσης δεν ήταν εξοπλισμένα για την επεξεργασία του πολύπλοκου υλικού, σε συνδυασμό με περιορισμένη διαχείριση απορριμμάτων. Αυτό δημιούργησε ένα σενάριο που η Tetra Paks έριχνε σκουπίδια στις παραλίες της χώρας ή τα αποτέφρωνε. Ένας εκπρόσωπος της Tetra Pak απάντησε, λέγοντας ότι οι συσκευασίες της «μπορούν και ανακυκλώνονται όπου υπάρχει υποδομή συλλογής, διαλογής και ανακύκλωσης σε κλίμακα». Η εταιρεία πρόσθεσε ότι στο Βιετνάμ εργάζεται για την επίτευξη του στόχου ανακύκλωσης χαρτοκιβωτίων κατά 15% με εντολή της κυβέρνησης και ότι από το 2018 έχει επενδύσει σε τοπικά ελαιοτριβεία για να αυξήσει την ικανότητα ανακύκλωσής τους.

Υγρά μαντηλάκια, Ηνωμένο Βασίλειο

Κάθε χρόνο, το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει 11 δισεκατομμύρια υγρά μαντηλάκια, αλλά αυτό το πανταχού παρόν σύμβολο προσωπικής καθαριότητας έχει ένα ρυπογόνο κάτω μέρος. Πολλά μαντηλάκια κατασκευάζονται με συνθετικές ίνες όπως ο πολυεστέρας, που χρειάζονται χρόνια για να διαλυθούν. Όταν τα μαντηλάκια ξεπλένονται, συσσωρεύονται σε υπονόμους, μαζεύουν λίπος και συσσωματώνονται με άλλα απόβλητα για να σχηματίσουν γιγάντιες μάζες που εμποδίζουν τους σωλήνες – όπως το τέρας 35 τόνων που αντλήθηκε από τους σωλήνες του Λονδίνου τον Μάιο.

Πέρυσι, η Marine Conservation Society (MCS) καθάρισε 21.000 υγρά μαντηλάκια από παραλίες σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και τα Channel Islands. Το 2024, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ψήφισε νομοθεσία που απαγορεύει τα υγρά μαντηλάκια με πλαστικό, δίνοντας στους κατασκευαστές 18 μήνες για να προσαρμόσουν τα προϊόντα τους. «Πρέπει να το δούμε να εφαρμόζεται το συντομότερο δυνατό για να μειώσουμε την ποσότητα πλαστικού που μπλοκάρει τους σωλήνες μας», λέει η Catherine Gemmell, υπεύθυνη πολιτικής και υπεράσπισης στο MCS.

Πολλοί κατασκευαστές έχουν στραφεί σε υλικά χωρίς πλαστικό υπό το φως της νομοθεσίας. Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να επιτρέπει την κατασκευή πλαστικών μαντηλιών στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα οποία στη συνέχεια θα εξάγονται σε χώρες με πιο χαλαρούς κανονισμούς.

Αυτό είναι μια καλή απεικόνιση του γιατί χρειάζονται παγκόσμιοι έλεγχοι, λέει η Anja Brandon, διευθύντρια πολιτικής πλαστικών στην Ocean Conservancy. «Εκεί η συνθήκη [παγκόσμιας πλαστικής] έχει δυνητική αξία, καθώς εισάγει εναρμονισμένους κανόνες για όλους, ώστε όλοι να έχουν το ίδιο σύνολο προϊόντων που περιορίζουμε ή απαγορεύουμε».

Πηγή: The Guardian