Μια σπάνια, περίτεχνη, μαγική σα φυλαχτό και μυστικιστική εβραϊκή Βίβλος, που γράφτηκε από έναν επιφανή ραβίνο τον 14ο αιώνα στην Ισπανία και της οποίας οι επιχρυσωμένες και πολύχρωμες σελίδες συνδυάζουν εβραϊκές, χριστιανικές και ισλαμικές καλλιτεχνικές παραδόσεις, πρόκειται να εκτεθεί δημόσια αφού αγοράστηκε σε δημοπρασία για 6,9 εκατομμύρια δολάρια.
Η Βίβλος Shem Tov, η οποία ολοκληρώθηκε από τον Ραβίνο Shem Tov Ibn Gaon στη βόρεια ισπανική πόλη Soria το 1312, έζησε μια περιπατητική και σχεδόν θαυματουργή ύπαρξη, επιζώντας από αμέτρητους πολέμους και αναταραχές στα ταξίδια της στις Ιερουσαλήμ, Βαγδάτη, Τρίπολη, Λονδίνο και Γενεύη κατά τη διάρκεια επτά αιώνων. Το βράδυ της Τρίτης, η πλούσια διακοσμημένη Βίβλος – που περιγράφεται ως «μια περιοδεία της βιβλικής και καμπαλιστικής επιστήμης και μια πολύτιμη μαρτυρία της μεσαιωνικής παράδοσης της τέχνης του βιβλίου των Σεφαραδιτών» – πωλήθηκε κοντά στην κορυφή της εκτίμησης των 5-7 εκατομμυρίων δολαρίων στον οίκο Sotheby’s στη Νέα Υόρκη.
Η Sharon Liberman Mintz, διεθνής ανώτερη ειδικός της Sotheby’s στην Ιουδαϊκή για βιβλία και χειρόγραφα, είπε ότι ο συνδυασμός της Βίβλου 800 σελίδων με βαθιά γνώση, μυστικά γράμματα και διαπολιτισμικές καλλιτεχνικές επιρροές την έκανε μοναδική. Όχι μόνο αυτή η Βίβλος του Shem Tov αναφέρει συχνά τον κώδικα Hilleli, μια θρυλική, χαμένη αρχαία εβραϊκή Βίβλο, αλλά περιέχει επίσης περίπου 2.000 επιμελώς σημειωμένα «ανώμαλα» γράμματα, τα οποία είναι μικρότερα ή μεγαλύτερα γράμματα εμποτισμένα με ένα ειδικό, μυστικό νόημα, σύμφωνα με παραδόσεις της Καμπάλα, ή του εβραϊκού μυστικισμού.
Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της είναι ο συνδυασμός τριών διαφορετικών καλλιτεχνικών και αρχιτεκτονικών παραδόσεων. «Γράφτηκε στη χριστιανική Ισπανία το 1312, αλλά οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι ζουν με όλη αυτή την ισλαμική μουντετζάρ [μαυριτανική] αρχιτεκτονική και βλέπουν ακόμα όλη την πολιτιστική αισθητική της Ισλαμικής Ισπανίας γύρω τους», είπε η Liberman Mintz. «Το βιβλίο συγχωνεύει και χρησιμοποιεί και τις τρεις καλλιτεχνικές εκφράσεις: βλέπετε την εβραϊκή γραφική γραφή στο έργο τέχνης και τη λεπτή άνθηση της πορφυρής και κόκκινης μελάνης που σημαδεύει τα διάφορα μέρη της Βίβλου». Υπάρχουν επίσης γοτθικές καμάρες εμπνευσμένες από την αρχιτεκτονική της βόρειας Ευρώπης – «αλλά αν γυρίσετε μερικές σελίδες, θα δείτε μια πολύλοβη ισλαμική αψίδα… έτσι τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά αντικατοπτρίζουν την τέχνη μουντετζάρ της εποχής, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιήθηκε καλλιτεχνικό λεξιλόγιο από το γαλλικό γοτθικό».
Άλλοι άνθρωποι ισχυρίστηκαν ότι η Βίβλος Shem Tov εξυπηρετεί τόσο πρακτικούς όσο και αισθητικούς σκοπούς. Μια αναφορά στη Βίβλο από τα τέλη της δεκαετίας του 1860 αναφέρει ότι οι ιδιοκτήτες της ήταν απρόθυμοι να την αποχωριστούν «επειδή, εκτός από ένα πραγματικά πολύτιμο αντικείμενο, είναι ένα δοκιμασμένο και αληθινό φυλακτό, γιατί μια γυναίκα που βιώνει έναν δύσκολο τοκετό θα σωθεί από τους πόνους της γέννας όταν το βιβλίο μπαίνει στο σπίτι της».
Το βιβλίο κατέλαβε κεντρική θέση στην καρδιά του David Solomon Sassoon, του κατεξοχήν συλλέκτη εβραϊκών χειρογράφων στον κόσμο, ο οποίος το απέκτησε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Λίγο πριν πεθάνει το καλοκαίρι του 1942, ζήτησε από τον γιο του να πάει και να μιλήσει στους παπύρους του Τορά και στη Βίβλο Shem Tov και να τους πει: «Θα επιστρέψουμε σε εσάς και θα επιστρέψετε σε εμάς. Δεν θα σας ξεχάσουμε ούτε σε αυτόν τον κόσμο ούτε στον επόμενο».
Μετά από τόσο καιρό σε ιδιωτικά χέρια, η Βίβλος θα μοιράζεται στο κοινό. «Αγοράστηκε από ιδιώτες, οι οποίοι, κατανοώντας την υπέρτατη σημασία της, ανυπομονούν να το κάνουν διαθέσιμο στο κοινό», δήλωσε η Liberman Mintz. Και πρόσθεσε: «Νομίζω ότι οποιοσδήποτε αγοράζει ένα βιβλίο αυτού του μεγέθους καταλαβαίνει ότι πρέπει να είναι διαθέσιμο στο ευρύτερο δυνατό κοινό και ότι δεν πρόκειται να το θάψει σε κάποια μικρή βιβλιοθήκη».
Παρά τη σπανιότητα της Βίβλου, τη μυστικιστική της σημασία και την τεράστια ιστορική, καλλιτεχνική και οικονομική της αξία, η Liberman Mintz εντυπωσιάζεται περισσότερο από τα ταξίδια της και από το ίδιο το γεγονός της επιβίωσής της.
Αφού ολοκλήρωσε το εκπληκτικό επίτευγμά του το 1312, ο Ibn Gaon ένιωσε ότι αυτό που οι ειδικοί του Sotheby’s αποκαλούν «Βίβλος στους αιώνες» πρέπει να μεταφερθεί στους Αγίους Τόπους, παρόλο που, όπως είπε η Liberman Mintz: «Αυτό δεν ήταν απλά μια εκδρομή εκείνη την εποχή». Και, παρόλο που ο ραβίνος πέθανε γύρω στο 1330 στην πόλη Safed στη Γαλιλαία, τα ταξίδια της δημιουργίας του μόλις ξεκινούσαν.
«Πιστεύω ότι το ταξίδι είναι τόσο συναρπαστικό γιατί είχε βγει από την Ισπανία μέχρι το 1315, έτσι ξεφεύγει από τις ταραχές και τις σφαγές του 1391 και μετά την εκδίωξη [των Εβραίων] από την Ισπανία το 1492, όταν χάθηκαν πολλά βιβλία», συνέχισε η Mintz. Αυτοί οι χαμένοι τόμοι περιλαμβάνουν τον κώδικα Hilleli. «Στη συνέχεια φτάνει στο Ισραήλ, το οποίο κατακλύζεται από τους σταυροφόρους… [και] καταφέρνει να ξεφύγει από αυτό. Πηγαίνει στη Βαγδάτη και γνωρίζουμε ότι η εβραϊκή κοινότητα της Βαγδάτης γνώρισε κάθε είδους αναταραχές. Κάπως παίρνει το δρόμο για την Τρίπολη. Βρίσκεται στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου – ή πιθανώς στο Letchworth – και επιζεί από τον πόλεμο. Είχε ένα θαυματουργό ταξίδι επιβίωσης».
Πηγή: The Guardian
