Η Εύα Οικονόμου-Βαμβακά είναι η νεότερη σε ηλικία καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας και η πρώτη γυναίκα, που αναλαμβάνει το Φεστιβάλ Φιλίππων. Είναι ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης. Λίγα μόνο 24ωρα μετά το ξεκίνημα του Φεστιβάλ κυριολεκτικά, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε για την δουλειά και το όραμά της. Για όλα όσα κάνει. Για όλα όσα είναι. Αποδεικνύει, χωρίς προσπάθεια, ότι οι πολλαπλοί ρόλοι δεν χρειάζεται να εναλλάσσονται. Στο πρόσωπό της, συνυπάρχουν και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. «Έτσι, όπως αλλάζουμε διαρκώς μέσα στο χρόνο, νομίζω ότι νιώθουμε άνετα, κάθε φορά, σε διαφορετικά κοστούμια. Αν και οι ταμπέλες δεν ήταν ποτέ φίλες μου, μπορώ να πω πως αυτήν την περίοδο απολαμβάνω περισσότερο το γράψιμο. Ξεκλειδώνει έναν άλλο κόσμο μέσα μου, που τον ανακαλύπτω κι εγώ βήμα-βήμα. Αλλά συνολικά αισθάνομαι δημιουργός, ο έχων την ευθύνη να φέρει κάτι στο φως, ό,τι κι αν είναι αυτό».
Είναι αναγεννησιακή. Φύσει και θέσει. Η εύθραυστη, συμμετρική φιγούρα της, με τα σγουρά, πυρόξανθα μαλλιά και το όμορφο πρόσωπο με την λευκή επιδερμίδα, σίγουρα θα προκαλούσε έναν ζωγράφο της αναγέννησης να της κάνει το πορτρέτο.
Και η πορεία της, όμως, είναι αντίστοιχη. Γεννήθηκε στην Καβάλα, εκεί τελείωσε το σχολείο. Έφυγε στα 18 της για να σπουδάσει Νομική, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακά, τελείωσε την Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Στο δεύτερο έτος της σχολής, ο καθηγητής της, Κωστής Καπελώνης τής εμπιστεύτηκε τον ρόλο της Αννιώς, στο «Αμάρτημα της μητρός μου», του Γεώργιου Βιζυηνού κι έτσι βρέθηκε να παίζει στο υπόγειο του Κουν, στο πλευρό του Ηλία Λογοθέτη. Έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Φεστιβάλ. Αθηνών. Έχει γράψει θέατρο και έχει σκηνοθετήσει. Έχει ταξιδέψει πολύ. Έχει έρθει σε επαφή με τον πολιτισμό διαφορετικών χωρών.
Με αυτή την προίκα, επέστρεψε το 2023 στην γενέθλια πόλη της. Ανέλαβε, μετά από διαγωνισμό, το τιμόνι του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και έγινε η νεότερη καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Φιλίππων, του δεύτερου παλαιότερου φεστιβάλ αρχαίου δράματος κι αττικής κωμωδίας, μετά από αυτό της Επιδαύρου. «Δεν ήταν μια εντελώς συνειδητή επιλογή. Πρώτη φορά, το σκέφτηκα το καλοκαίρι του 2022 και ήδη τον Οκτώβριο, μετά την είδηση της εκλογής, ετοίμαζα αμήχανα τις κούτες των υπαρχόντων μου, χωρίς να ξέρω ακριβώς πώς θα είναι αυτή η μετάβαση και πόσο θα κρατήσει. Ήταν ένα ιδιαίτερο ταξίδι, που πολλοί το βλέπουν ως επιστροφή- καθώς εδώ μεγάλωσα-, αλλά εγώ το ονομάζω απλώς σταθμό. Στην παρούσα φάση, νιώθω κάπως σαν την Περσεφόνη. Μοιρασμένη ανάμεσα σε Αθήνα και Καβάλα και ουσιαστικά ά-πατρις. Ας πούμε πως ακολουθώ μια ανάγκη δημιουργίας, που δεν εδράζεται κάπου σταθερά γεωγραφικά».
Έχει όλα τα συστατικά για να αντιμετωπίσει αμφισβήτηση και καχυποψία. Νέα, γυναίκα, μικροκαμωμένη και με περγαμηνές. Όμως, όταν αναφέρεται στους 19 μήνες, που βιώνει αυτή την νέα πραγματικότητα, είναι σαφής: «Δεν ένιωσα ποτέ «ριγμένη», εξαιτίας αυτών των ιδιοτήτων μου. Ή για να ακριβολογώ δεν θέλησα να αποδώσω τις διάφορες επιθέσεις, που μπορεί να δέχτηκα σε αυτό. Μέσα μου, νιώθω απλώς ένα ενεργό μυαλό σε ένα δοσμένο σώμα κι ως τέτοιο συμπεριφέρομαι. Ίσως αυτός να είναι ο τρόπος μου να πολεμήσω τα κοινωνικά στερεότυπα, καθώς, αν δεν αποδεχτείς ότι υπάρχουν, μπορεί και να τα εξαφανίσεις».
Πόσο δύσκολο είναι όμως να παραμείνει δημιουργική, έχοντας μια πολύ απαιτητική διοικητική θέση; «Είναι μια από τις μεγαλύτερες μάχες, που δίνω. Συχνά, στην πρόβα, λέω αστειευόμενη -μετά από ένα επείγον τηλεφώνημα διοικητικής φύσης που την έχει διακόψει για τέταρτη φορά- «ας ελπίσουμε η διευθύντρια να μας επιτρέψει κάποτε να κάνουμε αυτήν την παράσταση»!
Μοιάζει, όμως, δυνατή και αποφασισμένη: «Φοβάμαι λιγότερο το ρίσκο, ακούω περισσότερο τους ανθρώπους και είμαι πολύ πιο κουρασμένη. Η εναλλαγή των υποχρεώσεων σε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και Φεστιβάλ είναι συχνά εξαντλητική. Αλλά υπάρχουν σπαρμένες μέσα στο έτος πολλές μαγικές στιγμές δημιουργίας (όχι μόνο προσωπικής, αλλά κυρίως συλλογικής) ,που σε οπλίζουν με την απαραίτητη αντοχή. Πέρυσι, καταφέραμε να κάνουμε δέκα νέες παραγωγές- τρεις από τις οποίες ταξίδεψαν και σε άλλα θέατρα, σε άλλες πόλεις- και να συναντηθούμε με πολύ ταλαντούχους ανθρώπους, που άφησαν στην Καβάλα ένα κομμάτι από την ψυχή τους. Θα ήθελα και στο υπόλοιπο της θητείας μου να συνεχίζω να βαδίζω στον ίδιο δρόμο, ελπίζοντας πως μπορεί να γίνει λίγο πιο ίσιος και φαρδύς».
Γνωρίζει καλά ότι είναι πολύ σημαντικό να κρατάει στα χέρια της έναν θεσμό με τέτοια ιστορία, όπως το Φεστιβάλ Φιλίππων: «Σαν να έχεις τη σκυτάλη σε μια ιστορική και ανεπανάληπτη σκυταλοδρομία -οπότε προσπαθείς με όλο σου το είναι, στα χιλιόμετρα που σου αναλογούν να κάνεις την καλύτερη δυνατή διαδρομή».
Η θεματική για το πρώτο της φεστιβάλ αφορούσε στους ανθρώπους που προσφέρουν, αλλά οι ίδιοι δεν βγαίνουν μπροστά. Ήταν για τους «Αφανείς ήρωες». Φέτος, αφιερώνεται σε ένα πολύ σημαντικό συγγραφέα, που γεννήθηκε κι έζησε τα πρώτα του χρόνια στην πόλη της Καβάλας, τον Βασίλη Βασιλικό. Η διοργάνωση δανείστηκε τον τίτλο της από την ομώνυμη ποιητική του συλλογή: «Συνάντηση με τον ήλιο».
«Πάλι οι συγγραφείς με κατατρέχουν. Η απώλειά του, το Νοέμβριο του 2023, έστριψε το τιμόνι του Φεστιβάλ εκεί, δίνοντάς μας αφορμή να τοποθετήσουμε, στον πυρήνα της δικής μας σποράς, το έργο του και να εμπνευστούμε από αυτό. Δεν ξέρω πού θα καταλήξει αυτός ο διάλογος με τα έργα του, αλλά η διαδρομή μού φαίνεται ήδη συναρπαστική»
Οι συγγραφείς την κατατρέχουν και η σχολή συγγραφής είναι ένα μεγάλο στοίχημα, που θέλει να κερδίσει. «Είναι μεγάλο όνειρο για εμένα να καταφέρουμε να ιδρύσουμε στην πόλη μια σχολή συγγραφής θεατρικού έργου, που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ελλάδα. Θεωρώ απαραίτητο το 2024, η τέχνη της συγγραφής να διδάσκεται κι όχι να ανακαλύπτεται τυχαία ή μέσα από αλλεπάλληλες δοκιμές. Αλλά καθώς η ίδρυση μιας τέτοιας σχολής, πέρα από την πρόθεση, το σχεδιασμό κι ένα πρακτικό σχέδιο υλοποίησης, απαιτεί δυνάμεις που υπερβαίνουν τις δυνατότητες ενός ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., καλώ όποιον μπορεί να μοιραστεί το συγκεκριμένο όραμα, να μας βοηθήσει να το υλοποιήσουμε».
Τα περιορισμένα οικονομικά είναι σίγουρα ένα μεγάλο αγκάθι, όχι μόνο για την δημιουργία της σχολής συγγραφής. Πώς το αντιμετωπίζει; «Πέρα από βόλτες σε γραφεία πολιτικών που προσπαθώ να τους πείσω για την αναγκαιότητα της στήριξης του θεσμού, παίζω, κάθε χρόνο, σκληρό sudoku για να μπορέσω να κάνω, όσα περισσότερα γίνεται, με τα συγκεκριμένα χρήματα. Κάποιοι άνθρωποι καταλαβαίνουν τη σημασία αυτού και γίνονται αρωγοί στην όλη προσπάθεια, καμιά φορά και με δική τους προσωπική -οικονομική- ζημία κι αυτό είναι πάντα συγκινητικό. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η τέχνη δε στηρίζεται, όσο θα έρεπε, ούτε από θεσμική σκοπιά, αλλά ούτε κι από την ιδιωτική πρωτοβουλία».
Και το παιδικό- εφηβικό θέατρο, όμως, δεν είναι συμβατική υποχρέωση. Έχει όραμα και χρειάζεται σχεδιασμός. «Πέρυσι, είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε με την Ελένη Βλάχου, μια νέα δημιουργό, που ασχολείται επισταμένως με το θέατρο για παιδιά. Κατάφερε να φτιάξει μια μαγική παράσταση, τον «Συρανό», που φέτος θα παρουσιαστεί- ελαφρώς διαφοροποιημένη- στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Και μια ανάλογη προσέγγιση θα επιχειρήσουμε και φέτος. Το εφηβικό είναι ένα άλλο κομμάτι τώρα, που εμένα πάντα με ενδιέφερε κι ως καλλιτέχνη- άλλωστε η δεύτερη παράσταση, που έγραψα και σκηνοθέτησα για το Θέατρο Τέχνης ήταν εφηβική, το «Μια μέρα χωρίς». Στην Καβάλα, από την αρχή της θητείας μου, ξεκινήσαμε με τη Μαρίνα Τσελεπή ένα εφηβικό εργαστήριο, που για δύο χρόνια μπόρεσε και παρήγαγε, όχι απλώς μια παρουσίαση, αλλά δύο ολοκληρωμένα έργα, γραμμένα από εφήβους, που απλώς δανείστηκαν τα υλικά μας. Ένα, σχεδόν, νέο είδος θεάτρου. Κι αυτό ναι, έχει σίγουρα ένα δικό μου κομμάτι, καθώς είναι κάτι που με απασχολεί διαρκώς».
Το ταξίδι του φετινού Φεστιβάλ άρχισε στις 7 Ιουλίου και θα ολοκληρωθεί στις 7 Σεπτεμβρίου. Το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει σημαντικές παραστάσεις και συναυλίες, αλλά και νέες παραγωγές με την υπογραφή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας, σκηνοθετημένες από εξαιρετικούς δημιουργούς. Από τις βασικές φιλοδοξίες του Φεστιβάλ είναι η κατάρτιση των νέων ηθοποιών με νέα εφόδια. Γι’ αυτόν τον σκοπό, θα πραγματοποιηθεί και φέτος το 8ο Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος.
Όσον αφορά στο προσωπικό της όραμα, απαντάει ξεκάθαρα, χωρίς κανέναν δισταγμό: «Θέλω να δώσω φωνή σε νέους καλλιτέχνες, να ανακαλύψω και να εμπιστευτώ ανθρώπους, που έχουν κάτι να πουν, αλλά δεν τους έχει δοθεί ακόμα μια ολοκληρωμένη ευκαιρία. Θέλω επίσης να διατηρήσουμε όλη αυτή τη δουλειά με το εφηβικό εργαστήριο, που έχει ξεκινήσει από πέρυσι. Και φυσικά, βρίσκεται πάντα, στο πίσω μέρος του μυαλού μου η σχολή συγγραφής».
*Φωτογραφίες: Ηλίας Κοτσιρέας
