Ο Φίλιππος Πιέρρος έχει καταφέρει ένα υπέροχο σπίτι, το σπίτι του, τον «Ασπάλαθο», στον Τριαντάρο της Τήνου, να είναι, κάθε καλοκαίρι, σημείο αναφοράς για πολλούς καλλιτέχνες, αλλά και για τον κόσμο, που έχει δικαίως ταυτίσει το νησί με το αρχετυπικό αεράκι του πολιτισμού. Με μια προσπάθεια που στηρίζεται στην επιμονή, τη γνώση και το όνειρο, ο Φίλιππος Πιέρρος δεν απομακρύνεται ποτέ από την καλύτερη εκδοχή ενός τόπου, που θα ενισχύει τη δημιουργία, την πνευματικότητα, την αγάπη για ό,τι παραδόθηκε και αξίζει να διατηρηθεί. Σε λίγες μέρες, στις 20 Ιούλιου, στον «Ασπάλαθο», θα βρεθεί ο σπουδαίος ζωγράφος, από την Κωστάνα της Ηπείρου, ο 88χρονος Σωτήρης Σόρογκας, σε μια πιο «προσωπική» ίσως έκθεση από τις δεκάδες που μας έχει χαρίσει, φέρνοντας στην επιφάνεια μια πληρότητα, που αβίαστα προκύπτει από πέτρες, μάρμαρα, ξερολιθιές. Από μια φύση, που δεν απέβαλε ποτέ κανένα χνάρι.

Κύριε Πιέρρο, κάθε χρόνο, ακούραστα και με πληθώρα ιδεών, συμβάλλετε αποτελεσματικά στα καλλιτεχνικά πράγματα της Τήνου, ανοίγοντας τον χώρο σας, τον «Ασπάλαθο» σε καλλιτέχνες και στον κόσμο. Έχετε, πιστεύετε, εκπληρώσει μεγάλο μέρος του οράματός σας;

Η επιθυμία να φιλοξενώ καλλιτέχνες, στον τόπο μου, πηγάζει, κατά βάση, από την αγάπη μου για την τέχνη και κυρίως για την ελληνική τέχνη. Όμως δεν θα ήθελα να μιλήσω για όραμα. Δεν διακατέχομαι από οραματικές και μεγαλοελλαδίτικες εμμονές. Νομίζω ότι απλώς κάνω μια μικρή προσπάθεια, που προσφέρει στο νησί και πρωτίστως, όσο κι αν ακούγεται εγωιστικό, προσφέρει και σε μένα. Με την έννοια ότι ανοίγω τον χώρο, φιλοξενώ τον εκάστοτε καλλιτέχνη, έρχεται κόσμος. Οπότε, ναι, συμβάλλω κι εγώ στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού. Είναι μια προσπάθεια, η οποία, ελπίζω κι εύχομαι, να συνεχιστεί. Έχω αδυναμία σε καλλιτεχνικές δημιουργίες, που εναρμονίζονται με το πνεύμα, με την παράδοση του νησιού. Θα κάνω εκτενή αναφορά σε αυτό, σε σχέση με την δουλειά του σπουδαίου Σωτήρη Σόρογκα, η οποία είναι εμπνευσμένη πλήρως από τα τοπία, από τα χαλάσματα, από τα ερείπια της Τήνου.

Σας ακούω κι έχω ήδη «μεταφερθεί» εκεί. Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με αυτό το πανέμορφο νησί; Και ειδικά με τον Τριαντάρο;

Δεν κατάγομαι από την Τήνο. Την επισκέφθηκα, κάποια στιγμή, και καταγοητεύτηκα από την ενδοχώρα, από τα χωριά, δηλαδή. Η Τήνος έχει γύρω στα 45 χωριά, τα οποία όλα είναι πανέμορφα, έχουν διατηρηθεί. Γίνεται μια προσπάθεια, που εντείνεται κάθε χρόνο, να προβληθεί η ομορφιά αυτών των χωριών και με την ανάπτυξη πολύ όμορφων ξενοδοχειακών μονάδων, εστιατορίων κτλ. Νομίζω ότι η Τήνος, μέσω αυτής της ενδοχώρας, αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα νησιού, με έντονη ζωή, κι όταν λέω «ζωή» δεν εννοώ μόνο πολιτιστική, εννοώ και οικονομική. Μην ξεχνάμε ότι η Τήνος έχει και πολύ σημαντική αγροτική παραγωγή. Είναι, δηλαδή, τόπος που συγκεντρώνει πολλά στοιχεία. Με αυτή την έννοια, λοιπόν, μας άρεσε το νησί, το αγαπήσαμε, αγαπήσαμε πολύ και τον Τριαντάρο, όπου είχαμε την τύχη να κατασκευαστεί κι ένα ωραίο σπίτι, το οποίο πραγματικά ενδείκνυται για τέτοιου είδους φιλοξενίες καλλιτεχνών. Έτσι, πλέον, έχουμε παραμείνει στην Τήνο, απολαμβάνοντας τις ομορφιές της και προσπαθώντας να δώσουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, μέσω της προσωπικής μας προσπάθειας.

Παίρνοντας απόσταση από τη χώρα και το νησί, αφού ένα μέρος του χρόνου ζείτε στο Παρίσι, ποιες σκέψεις κάνετε; Τι ελπίδες έχετε; Κι αν υπάρχει κάτι που θα θέλατε να αλλάξει αυτό ποιο θα ήταν;

Ζω στην Γαλλία, έχοντας μια μακρά διαδρομή τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αργότερα, είχα και την ευκαιρία να εκπροσωπώ την Ευρωπαϊκή Ένωση, για περίπου δώδεκα χρόνια, ως μόνιμος εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον ΟΟΣΑ. Νομίζω ότι μπορεί κανείς να αντλήσει -κι εγώ προσπαθώ να αντλώ χρήσιμα συμπεράσματα, χρήσιμα διδάγματα- γι’ αυτό που αποκαλείται «διατηρήσιμη ανάπτυξη». Νομίζω, λοιπόν, ότι η Τήνος έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτυχθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Με τον όρο «διατηρήσιμη ανάπτυξη» αναφερόμαστε, κυρίως, στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής προσωπικότητας του νησιού, στην διατήρηση και τον σεβασμό του περιβάλλοντος, στην διατήρηση και προβολή μορφών αγροτικής οικονομίας. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι σοβαρό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει, φυσικά, και ο πολιτισμός. Με την έννοια ότι ο πολιτισμός μπορεί ακριβώς να οξύνει τα αντανακλαστικά, τις ευαισθησίες των ανθρώπων, να τους υποδείξει μορφές δράσεις, οι οποίες αναδεικνύουν και δεν καταστρέφουν το περιβάλλον. Με αυτό το σκεπτικό, θεωρώ ότι η πολιτιστική ανάπτυξη της Τήνου αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της διατηρήσιμης ανάπτυξης. Ζώντας, λοιπόν, στο Παρίσι, προσλαμβάνω χρήσιμες παραστάσεις, εικόνες, διδάγματα από αυτά που γίνονται.

Ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα: Είναι αξιοσημείωτο, όταν ταξιδεύει κανείς π.χ στην Γαλλία να βλέπει και να θαυμάζει τον τρόπο, που αναπτύσσονται περιβαλλοντικά, οικονομικά, πολιτιστικά, τα διάφορα, πανέμορφα χωριά της Γαλλίας. Εκεί, λοιπόν, βλέπει πόσο η πολιτιστική ανάπτυξη ενός τόπου γίνεται παράγοντας πολύ σημαντικός και οικονομικής ανάπτυξης. Συνεπώς, πρέπει η Τήνος, οι αρχές της Τήνου, οι κάτοικοι της Τήνου, να προσεγγίζουν την πολιτιστική φυσιογνωμία και την πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού και μέσα από αυτό το πρίσμα. Όχι μόνο με την έννοια της αποκλειστικής ενίσχυσης των εισοδημάτων τους, αλλά και με την ευρύτερη έννοια της όξυνσης των αντανακλαστικών, της βελτίωσης των ευαισθησιών κι εν τέλει της προβολής των παραδόσεων του νησιού. Η Τήνος έχει τεράστια αποθέματα πολιτιστικής παράδοσης, που μπορεί να προσφέρει. Στο παρελθόν, είχε βέβαια μια μονοδρομική ανάπτυξη, με την έννοια ότι θεωρούταν ένας τόπος προσκυνηματικού χαρακτήρα, λόγω της ύπαρξης της Παναγίας. Όμως δεν πρέπει να μένουμε εγκλωβισμένοι σε αυτό, πρέπει να πάμε κι ένα βήμα πιο πέρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τήνος είναι ο χώρος, από τον οποίο ξεπήδησαν μια σειρά καταπληκτικών μαρμαρογλυπτών και μαρμαροκαλλιτεχνών. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δημήτρης Φιλιππότης κι άλλοι. Αυτά όλα είναι στοιχεία που πρέπει να ενισχύουμε, ώστε η πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού να έχει έναν πολυπρόσωπο χαρακτήρα και να αναδεικνύει όλες τις πτυχές του πολιτισμού. Γίνονται προσπάθειες, κι εδώ αξίζει να αναφέρω το Μουσείο Μαρμάρου, που βρίσκεται στον Πύργο. Πρόκειται για ένα αξιόλογο μουσειακό συγκρότημα, που αξίζει κανείς να επισκεφθεί.

Ο πολιτισμός είναι μια κίνηση, ποτέ μια κατάσταση. Φέτος, είναι η σειρά του σημαντικού καλλιτέχνη κι ανθρώπου, Σωτήρη Σόρογκα. Μιλήστε μου για την γνωριμία σας μαζί του, καθώς και για την ανάγκη, στις μέρες μας, να υπάρχουν πνευματικές προσωπικότητες, που να αποπνέουν αφοσίωση, καλλιέργεια και μέλλον.

Είχα την ευκαιρία και την τύχη, με την μεσολάβηση ενός πολύ καλού φίλου κι έγκριτου τεχνοκριτικού, του Γιώργου Μυλωνά, να γνωρίσω τον Σωτήρη Σόρογκα. Είχα ακούσει για τον Σόρογκα, αλλά δεν αρκεί να ακούς γι’ αυτόν, πρέπει και να τον γνωρίσεις. Εκεί, θα καταλάβεις ότι πρόκειται για μια καλλιτεχνική παρουσία, εξαιρετικά ευθύβολη, εξαιρετικά διακριτική, που κυριαρχείται από το δικό της προσωπικό, πηγαίο ήθος στην εικαστική ζωή της  χώρας. Είναι ένας ζωγράφος, με καταβολές στην πιο στέρεα και διαχρονική μας παράδοση, που προσθέτει, εδώ και δεκαετίες, την δική του εκδοχή στην ανάπτυξη και προβολή του ελληνικού φωτός. Ο Σωτήρης Σόρογκας, εκτός από διακεκριμένος ζωγράφος, υπήρξε για μια σειρά ετών, και διακεκριμένος καθηγητής, στο Πολυτεχνείο, αφήνοντας εποχή διδακτικού ήθους. Επίσης, αξίζει να σημειώσω ότι είναι ένας άνθρωπος και με πλούσιο συγγραφικό έργο. Είναι η προσωπικότητα εκείνη, που έχει αντισταθεί και αντιστέκεται, με μεγάλη επιτυχία, στον εκβαρβαρισμό της εποχής μας. Προβάλλει μια τέχνη, που, μέσα στην απλότητά της, μέσα στην αντίθεση του λευκού και του μαύρου, νομίζω ότι αναδεικνύει το ελληνικό τοπίο. Αν μου ζητούσε κάποιος να χαρακτηρίσω τον Σωτήρη Σόρογκα, θα τον αποκαλούσα υμνητή των χαλασμάτων, αριστοτέχνη του φωτός, αγιογράφο των ερειπίων. Όποιος έχει δει τα έργα του θα καταλάβει αυτό ακριβώς. Μέσα από τα ερείπια, αναδεικνύει την προσωπικότητα του ελληνικού τοπίου. Ο Σωτήρης Σόρογκας είναι από τους λίγους καλλιτέχνες, που προβάλλει, με παρρησία, την μοναδικότητα του ελληνισμού, χωρίς να φοβάται κατηγορίες περί υπέρμετρου, αν θέλετε, «εθνικισμού», για μη γόνιμη προσέγγιση. Έχουμε, λοιπόν, να εμπνευστούμε από την ζωή του. Τα έργα, που θα εκτεθούν σε αυτή την έκθεση, είναι έργα, τα οποία είναι εμπνευσμένα, εξ’ ολοκληρου, από τοπία, χαλάσματα, ερείπια της Τήνου. Συνεπώς, με την έκθεση αυτή, ο Σόρογκας, ο οποίος, παρενθετικά υπογραμμίζω ότι υπηρετεί τον χώρο της τέχνης για πάνω από εξήντα χρόνια, προσφέρει ουσιαστικά μια τεράστια υπηρεσία. Πρωτίστως, στο νησί της Τήνου, που αναδεικνύει με τον πιο εξαγνισμένο τρόπο. Το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει αυτή τη δουλειά του. Είναι εξαιρετικό να θαυμάζει κανείς την δουλειά του Σόρογκα στην πηγή που τον εμπνέει, στην Τήνο.

Ακριβώς, στην πηγή που τον εμπνέει. Με τα εγκαίνια της έκθεσης να λαμβάνουν χώρα, 20 Ιουλίου, απογευματάκι. Την τονίζω τη στιγμή, γιατί σε αυτό το νησί, ναι, το φως έχει έναν άλλο, δικό του χαρακτήρα. Ειδικά, απόγευμα καλοκαιριού.

Ναι, τα εγκαίνια θα γίνουν στις 20 Ιουλίου, μετά τις 19:00 και η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Αυγούστου, με ελεύθερη είσοδο, κάθε απόγευμα. Λόγω της συμβολής του Γιώργου Μυλωνά, το αποτέλεσμα θα δικαιώσει τις προσδοκίες όλων, πιστεύω. Και του ζωγράφου, και του Γιώργου Μυλωνά, αλλά κι όλων των υπόλοιπων. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρω το εξής: υπάρχει ένα έλλειμμα, εδώ στην Τήνο, το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σοβαρά, κάποια στιγμή, κυρίως από τις τοπικές αρχές. Τα τελευταία χρόνια, διοργανωνόταν το Φεστιβάλ Τήνου. Φεστιβάλ με πολύ μεγάλες δυνατότητες, υπό μια αυστηρή, όμως, προϋπόθεση: να επιλέγουν οι αρχές με τους αρμόδιους, με τους γνώστες, με την πνευματική ζωή του τόπου ποιο είναι το καταλληλότερο φόκους γι’ αυτό το φεστιβάλ. Δεύτερον, πρέπει να αντιληφθούν όλοι ότι η δημιουργία του φεστιβάλ χρειάζεται και κάποιους πόρους, μια στέρεα οικονομική βάση, αλλά κι ένα διακριτό φόκους, όπως είπα. Νομίζω ότι έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στο να διοργανώνεται ένα φεστιβάλ με πανελλαδικές φιλοδοξίες. Στην Τήνο, το συγκεκριμένο φεστιβάλ θα μπορούσε να αποτελέσει μια εκπληκτική ευκαιρία για να αναδειχθούν χώροι και τόποι, που είναι μοναδικοί. Ένας τέτοιος χαρακτηριστικός τόπος, που με γοήτευσε, είναι οι Ουρσουλίνες, στα Λουτρά της Τήνου, όπου αυτό το υπέροχο κτίριο συμπυκνώνει πολύτιμη ιστορία δεκαετιών. Το φεστιβάλ Τήνου, σε συνδυασμό με άλλες πρωτοβουλίες ανάταξης, συντήρησης, προβολής, νομίζω ότι μπορεί να καταστήσει το νησί έναν μοναδικό τόπο.  

Σας ευχαριστώ πολύ γι’ αυτή την συνομιλία.

Κι εγώ.

*Πληροφορίες

Ο Σωτήρης Σόρογκας σε μια έκθεση αντίδωρο σε όσα το νησί της Τήνου εξακολουθεί να του προσφέρει. Ο 88χρονος δημιουργός πρόκειται να μοιραστεί αναμνήσεις και να μιλήσει για τη ζωντανή σχέση του με την Τήνο.

Επιμέλεια έκθεσης: Γιώργος Μυλωνάς
Εγκαίνια έκθεσης: 20 Ιουλίου 2024, 19:00 – 23:00
Διάρκεια έκθεσης έως 10 Αυγούστου 2024
Τοποθεσία: A Touch of New / Vacation House ΑΣΠΑΛΑΘΟΣ, Τριαντάρος, Τήνος.
Ώρες επίσκεψης: Καθημερινά 18:15 – 21:00