«Η πιθανότητα ενός σεναρίου, όπου τα ρομπότ επιτίθενται κι εξαφανίζουν τον άνθρωπο είναι απίθανη και επιστημονικά ανεπιβεβαίωτη. Στην πραγματικότητα, ο σχεδιασμός και η χρήση ρομπότ γίνονται με ιδιαίτερη προσοχή στην ασφάλεια και την επαλήθευση. Τα ρομπότ σχεδιάζονται για να εκτελούν συγκεκριμένες εργασίες ή να παρέχουν βοήθεια στους ανθρώπους και η ανάπτυξη τους γίνεται με σεβασμό στους ηθικούς και νομικούς κανόνες. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να διατηρούμε εποπτεία και να εξετάζουμε τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής στην κοινωνία. Η ανάπτυξη των αυτόνομων συστημάτων χρειάζεται να συνοδεύεται από κατάλληλους νομικούς και ηθικούς κανονισμούς, που θα διασφαλίζουν την ασφάλεια και την ευημερία των ανθρώπων.»
Την παραπάνω απάντηση μου έδωσε – μεταξύ άλλων – μια τεχνητή νοημοσύνη (chatGPT), όταν ρώτησα αν υπάρχει η πιθανότητα τα ρομπότ στο μέλλον να εξαφανίσουν τον άνθρωπο. Μια απάντηση, σε διπλωματικό τόνο, που αφήνει κι ένα παραθυράκι του στυλ «χρειάζεται να προσέχεις κιόλας», θα μπορούσε να πει κάποιος/α. Όμως αν σκεφτούμε ψύχραιμα και σε βάθος, θα καταλήξουμε στο «είναι απίθανη και επιστημονικά ανεπιβεβαίωτη».
Όσα χρόνια περπατάει το είδος μας πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη, δίνει ένα διαρκή αγώνα επίλυσης προβλημάτων. Μέσα σε χιλιάδες χρόνια εξέλιξης, καταφέραμε όχι μόνο να επιβιώνουμε μέρα με τη μέρα, αλλά να δημιουργούμε τεχνολογικά θαύματα, που δε χωράνε καλά καλά στο ανθρώπινο μυαλό. Σκέφτομαι, πολλές φορές, αν υπήρχε μια χρονομηχανή να μεταφέρει έναν κάτοικο της Αθήνας το 1821 στην Αθήνα του 2024, ποια θα ήταν η αντίδρασή του; Ποιο θα ήταν αυτό που θα του προκαλούσε τη μεγαλύτερη εντύπωση; Σίγουρα, θα βίωνε μια σοκαριστική κατάσταση, όπως αντίστοιχα θα βιώναμε εμείς αν μπαίναμε στην ίδια χρονομηχανή και ταξιδεύαμε 200 χρόνια στο μέλλον.
Με λίγα λόγια, η πρόοδος της τεχνολογίας είναι εκθετικά ταχύτατη σε βαθμό που είναι δύσκολο να φανταστείς την εξέλιξή της. Αυτό το ζήτημα δημιουργεί έναν αντανακλαστικό φόβο, ο οποίος συνοψίζεται στον προβληματισμό για τη θέση και το ρόλο του ανθρώπου στα νέα δεδομένα που φέρνει μαζί της αυτή η εξέλιξη. Ένας εργάτης, που μερικά χρόνια πριν η δουλειά του ήταν να βάζει καπάκια σε οδοντόκρεμες, ανησυχούσε ότι με τη βιομηχανική επανάσταση θα έχανε τη δουλειά του. Όμως η αλλαγή στο μοντέλο της σχέσης του ανθρώπου με την εργασία, που διέρχεται μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν μπορεί παρά να είναι προς όφελος όλων μας. Ποιος θέλει να περάσει όλο του τον εργασιακό βίο βάζοντας καπάκια σε οδοντόκρεμες; Ή ποιος θέλει να οργώνει το χωράφι του με το αλέτρι τη στιγμή που υπάρχει το τρακτέρ; Το στοιχείο που κάνει τη διαφορά και απαλλάσσει το άτομο από το φόβο και το βαρετό/κουραστικό εργασιακό εξαναγκασμό είναι – είτε το θέλουμε είτε όχι – κοινωνικό και πολιτικό. Είναι η στόχευση που λέει ότι ο πλούτος που παράγεται από τις μηχανές (και όχι μόνο) ανήκει σε όλους μας. Είναι η ασφάλεια που νιώθεις, όταν έχεις πρόσβαση σε κάθε κοινωνικό αγαθό. Είναι το γεγονός που συμβαίνει, όταν μοιράζεσαι την όποια ευημερία.
Συνοψίζοντας, κανένα ρομπότ δε θα μας σκοτώσει για να κατακτήσει τον κόσμο και καμία μηχανή δεν θα μας πάρει τη δουλειά. Το πρώτο δε θα γίνει ποτέ γιατί λείπει το κίνητρο. Το δεύτερο γιατί τοποθετημένο σε ανάλογο πλαίσιο μας απελευθερώνει και μας ωθεί ν’ ασχοληθούμε με κάτι άλλο. Το σίγουρο είναι ότι έχουμε όλα τα εργαλεία για να ζήσουμε όπως μας αξίζει, στο ύψος των ονείρων μας, στο ύψος των ανθρώπων.
