Ντέμη Κάια: ανατρεπτική, μαχητική και ευαίσθητη εικαστικός

Ξένια Σαφαρή

Η Ντέμη Κάια είναι αδύνατον να ορισθεί με έναν και μόνο τρόπο. Εικαστικός ή ακτιβίστρια; Είναι αδύνατο να μπει σε ένα καλούπι. Τίποτα δεν την αφήνει αδιάφορη. Κάθε μικρό ή μεγάλο κοινωνικό γεγονός γίνεται «τροφή» για το καλλιτεχνικό της έργο.

Μας δέχθηκε στο φιλόξενο σπίτι της, στο Ψυχικό. Σε αυτό το σπίτι, στήθηκε το ασυνήθιστο σκηνικό της τελευταίας ατομικής της έκθεσης. Ως καλλιτέχνης και οικοδέσποινα ταυτόχρονα, μας άνοιξε την πόρτα του σπιτιού και της ψυχής της. Όλοι οι χώροι μαζί και ο κήπος είχαν μεταμορφωθεί σε γκαλερί, σε ένα ανοιχτό στο κοινό artist΄s house. Εκτέθηκαν έργα ζωγραφικής, παρεμβάσεις, γλυπτά ακόμη κι έπιπλα. Έργα μεγάλων διαστάσεων κι άλλα με τη μορφή σημειωματάριων, ημερολόγια επικαιρότητας με αναφορές σε πολιτικά γεγονότα.

Τα φώτα της έκθεσης έσβησαν, ο χώρος, όμως, παραμένει φιλόξενος και ζωντανός. Σημερινό τοπίο, ο κήπος με τα λουλούδια, τα μυρωδικά και τα κυπαρίσσια. Τα γαβγίσματα των σκυλιών. Τα έργα που παραμένουν στη θέση τους. Δεν εκτίθενται πια, αλλά «αναπνέουν» στον χώρο. Σκηνικό ζωής.

Από τις 7 Ιουνίου, η Ντέμη Κάια συμμετέχει στην ομαδική έκθεση «Γυναικείες υποθέσεις», στη Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Μεταξουργείο. Πήραμε μια μικρή μυρωδιά από τα έργα της. Βαμμένα γυναικεία νύχια παντού δίνουν το στίγμα. Η τρέχουσα αισθητική, που μας κατακλύζει. Ευκαιρία, λοιπόν, να διατρέξουμε την προσωπική και καλλιτεχνική της διαδρομή. Είναι ένας ζεστός άνθρωπος. Ανοίγεται εύκολα και μιλάει από την καρδιά της. Την ενδιαφέρει ο άνθρωπος. Δεν ζει απομονωμένη.

Γεννήθηκε στην Καρδίτσα, αλλά γρήγορα ήρθε στην Αθήνα. Ένα ατίθασο κορίτσι, που ήξερε από νωρίς ότι θέλει να γίνει ζωγράφος. Είχε μεγάλη ευχέρεια από μικρή. Μπορείς να το πεις και ταλέντο. Αντέγραφε τα πάντα. Στα 21 της, ξεκίνησε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο La Verne κι αρίστευσε. Ο νεανικός της γάμος δεν θα κρατήσει πολύ.

Θα χαράξει την πορεία της μακριά από συμβάσεις και σταθερές. Ανεξάρτητη, φύσει και θέσει. Το 2002, η πρώτη της συμμετοχή σε έκθεση με θέμα το αυτοκίνητο. Δώδεκα έργα της θα εκτεθούν στις εγκαταστάσεις της ΕΚΚΑ. Ο σημερινός της σύζυγος, Γιώργος Κυριαζάνος, είναι ο ιδρυτής της ΕΚΚΑ. Θα συναντηθούν το 2018. Παιχνίδια της ζωής; Ίσως και της μοίρας.

Στο μεταξύ, η ζωή της θα είναι έντονη. Θα την ρουφήξει ως το μεδούλι. Μοναδικές της σταθερές τα ζώα και η τέχνη της.

Μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, κάνει ολοκληρωτικά στροφή στη σύγχρονη τέχνη. Το ”My porno Project” ήταν μια σχεδιαστική ενότητα που κράτησε έξι χρόνια. Ένα προσωπικό ημερολόγιο της δικής της πραγματικότητας σε έναν κόσμο ηθικής, κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης.

Η ημερολογιακή δουλειά ήταν μια δυνατή και επιθετική χειρονομία από μια γυναίκα εκείνη την εποχή. Τολμηρή και λίγο ακαταλαβίστικη. Μια performance. Είναι η εποχή. Δεν απεικονίζει κάτι απλά. Γράφει μέσα από τα δικά της κανάλια. Κάνει τον θεατή να προβληματιστεί ή να βιώσει το έργο. Φωτίζει τα πράγματα σε κάτι που ο άλλος δεν έχει σκεφτεί ή δεν έχει αισθανθεί. Μια αιχμηρή ματιά στην πολιτική μέσα από το sex και τη βία. Τράβηξε το σεντόνι της υποκρισίας και αιφνιδίασε. Δεκαετίες πριν το Metoo.

Η έκθεσή της με τα βιβλιόπτερα ή η Βιβλιοθήκη των Επιθυμιών, στην οικία Κατακουζηνού, ήταν μια ακόμη προκλητική παρουσίαση της πραγματικότητας. Επέλεξε από την βιβλιοθήκη της 60 βιβλία, τα οικειοποιήθηκε και τα παρουσίασε με τις σημειώσεις της ή κάνοντας τα καμβά για τη ζωγραφική της. Η ερωτική επιθυμία, η απώλεια και η διαστροφή συνυπάρχουν θεματικά με στοιχεία της φύσης. Ποτέ όμως με τοπία ή αντικείμενα.

Τα έργα της είναι βιωματικά. Συνυπάρχουν η υπερβολή και το κενό. Ο ρεαλισμός, το γυμνό, η σκληρότητα, ο σαρκασμός, αλλά και το χιούμορ. Οι αφηγήσεις της άλλοτε αποτυπώνουν κι άλλοτε υπαινίσσονται. Δεν είναι μονοδιάστατη, δεν μπαίνει σε καλούπια. Οι προσωπικές της ιστορίες διασταυρώνονται με πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Χωρίς τυμπανοκρουσίες.

Μια ακριβή στιγμή της: στην διάρκεια της έκθεσης στο Deree, θα φορέσει τη σέλα του αλόγου. Πώς μπορεί η ζωή ενός έμβιου όντος να αλλάξει μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου; Ανατροπή και ταύτιση.